W czasie kryzysu warto rozważyć obniżenie stawek amortyzacyjnych

W związku ze znacznym spadkiem zamówień, ograniczyliśmy produkcję. Część maszyn od kilku miesięcy nie pracuje. Z uwagi na spadek przychodów ze sprzedaży firma nie wykazuje dochodu. Czy możemy zawiesić czasowo odpisy amortyzacyjne od nieużywanych maszyn?

Jeżeli zaprzestanie używania środka trwałego ma charakter przejściowy, to nie należy przerywać amortyzacji. Dokonywane odpisy amortyzacyjne podlegają ujęciu w ciężar kosztów uzyskania przychodów.

Przewidując niższe dochody, warto obniżyć stawki amortyzacyjne. Operacja taka pozwala zmniejszyć koszty uzyskania przychodów w danym roku podatkowym i umożliwia przesunięcie ich na przyszłe lata.

Przerwa w używaniu środka trwałego a jego amortyzacja

Stosownie do art. 22h ust. 1 pkt 1 updof i art. 16h ust. 1 pkt 1 updop, odpisów amortyzacyjnych dokonuje się począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek trwały wprowadzono do ewidencji, do końca miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z jego wartością początkową lub w którym postawiono go w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono jego niedobór. Jak z tego wynika, czasowe wyłączenie środka trwałego z działalności nie stanowi przesłanki do zaprzestania (nawet okresowego) dokonywania odpisów amortyzacyjnych.

Zwróć uwagę!

Amortyzacji nie podlegają składniki majątku, które nie są używane na skutek zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej albo zaprzestania działalności, w której były używane (art. 22c pkt 5 updof i art. 16c pkt 5 updop). Gdy wystąpi któraś z tych sytuacji, wówczas zaprzestaje się dokonywania odpisów amortyzacyjnych.

Oprócz przypadków wymienionych wcześniej również definitywne zaprzestanie użytkowania środków trwałych powoduje, że nie ma już możliwości dalszej ich amortyzacji. Z art. 22a updof i art. 16a updop wynika bowiem, że przymiot środka trwałego przynależny jest składnikom majątku trwałego, które stanowią własność lub współwłasność podatnika, zostały nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, są kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia ich do używania, ich przewidywany okres używania przekracza rok oraz są wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo zostały oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu. W świetle tej definicji, amortyzacja środka trwałego nie wiąże się wprost z jego używaniem, lecz z wykorzystywaniem na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zatem amortyzacji nie podlegają środki trwałe, które nie będą już wykorzystywane na potrzeby związane z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą.

Obniżenie stawek amortyzacyjnych

Na obniżenie stawek amortyzacyjnych dla poszczególnych środków trwałych pozwala art. 22i ust. 5 updof i art. 16i ust. 5 updop. Według tych przepisów, podatnicy mogą obniżać podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych stawki dla poszczególnych środków trwałych. Zmiany stawki dokonuje się począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.

„Zmiana (…) dotyczy zarówno sytuacji, w której stawka amortyzacyjna może być obniżona, jak i rezygnacji z obniżonej stawki na rzecz stawek określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych. Wobec powyższego zmiana stawki amortyzacyjnej, tj. zmniejszenie bądź zwiększenie uprzednio obniżonej może nastąpić od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego. Podatnik ma więc możliwość zastosowania różnych stawek amortyzacyjnych dla środków trwałych na każdy rok podatkowy, z tym że zmienione stawki nie mogą być wyższe od stawek określonych w wykazie stawek amortyzacyjnych” (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 8 lutego 2008 r., nr ILPB3/423-228/07-2/ŁM).

Przepisy nie wymieniają kategorii środków trwałych, dla których może być zastosowana obniżona stawka amortyzacyjna. Przy czym obniżenie stawek stosuje się do „poszczególnych” środków trwałych, co oznacza, że podatnik, mając wiele środków trwałych, może stosować obniżoną stawkę amortyzacyjną w odniesieniu do wybranych obiektów, a pozostałe amortyzować według podstawowych stawek określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych.
 

Powrót do stawki podstawowej

Gdy poprawi się koniunktura, podatnik może powrócić do wcześniej stosowanych stawek amortyzacyjnych. Prawną podstawą jest ten sam przepis, w oparciu o który wcześniej podatnik stawki amortyzacyjne obniżył, tj. art. 22i ust. 5 updof i art. 16i ust. 5 updop.

Użyte w przytoczonych wcześniej przepisach określenie „zmiana stawki” należy rozumieć zarówno jako obniżenie, jak i podwyższenie obniżonej wcześniej stawki amortyzacyjnej. Zmiana stawki amortyzacyjnej może nastąpić od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.

Zmienione stawki nie mogą być wyższe od stawek określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych.

Jak precyzyjnie ustalić wysokość odpisów amortyzacyjnych?

Odpisy amortyzacyjne mogą być naliczane miesięcznie, kwartalnie lub jednorazowo na koniec roku. W związku z tym dla środków trwałych wprowadzonych do ewidencji obniżenie lub podwyższenie stawki amortyzacyjnej może nastąpić:

• w styczniu danego roku, jeśli rok podatkowy pokrywa się z kalendarzowym, a odpisy amortyzacyjne naliczane są miesięcznie,
  




• na koniec pierwszego kwartału, jeśli amortyzacja naliczana jest kwartalnie,
  




• na koniec roku, gdy podatnik nalicza odpisy amortyzacyjne raz w roku.

Zwróć uwagę!

W kontekście możliwości dokonywania zmiany stawki amortyzacyjnej warto wskazać na korzyści, które może przynieść dokonywanie odpisów amortyzacyjnych jednorazowo na koniec roku. Korzystając z tej możliwości, można dość precyzyjnie wyliczyć pożądany poziom kosztów z tytułu amortyzacji i na tej podstawie podjąć decyzję o skali obniżenia lub podwyższenia stawek amortyzacyjnych.

Należy podkreślić, że w danym roku podatkowym nie ma możliwości obniżenia stawek amortyzacyjnych, jeśli w tym roku dokonano już odpisu amortyzacyjnego przy zastosowaniu stawki określonej w Wykazie stawek amortyzacyjnych. Nie można więc korygować odpisów amortyzacyjnych, które zostały dokonane przy zastosowaniu prawidłowo ustalonych stawek. Potwierdza to interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 26 maja 2009 r., nr ILPB3/423-181/09-2/MC: „W aktualnie obowiązującym stanie prawnym podatnicy mogą więc dokonywać odpisów amortyzacyjnych miesięcznie, kwartalnie lub jednorazowo na koniec roku. W przypadku obniżenia/podwyższenia stawki amortyzacyjnej i dokonywania odpisów amortyzacyjnych, np. co kwartał lub na koniec roku, zmniejszenie stawki nastąpi praktycznie na koniec kwartału lub koniec roku. Tak więc obniżenie/podwyższenie stawki w trakcie roku podatkowego powinno nastąpić nie później niż w momencie dokonania pierwszego w danym roku odpisu amortyzacyjnego”.

Zmiana stawki - nie przy każdej metodzie amortyzacji

Podatnik ma prawo amortyzować dany środek trwały według zasad określonych odpowiednio w:

1) art. 22i updof lub art. 16i updop - przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych, w tym również przy zastosowaniu:

• podwyższonych stawek - art. 22i ust. 2 updof lub art. 16i ust. 2 updop,
  
  

• obniżonych stawek w stosunku do określonych w Wykazie - art. 22i ust. 5 updof lub art. 16i ust. 5 updop, lub

2) art. 22j updof lub art. 16j updop - przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych ustalonych indywidualnie, albo

3) art. 22k updof lub art. 16k updop - przy zastosowaniu w pierwszym roku podatkowym używania danego środka trwałego stawki z Wykazu podwyższonej o współczynnik nie wyższy niż 2,0, a w następnych latach podatkowych od jego wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalonej na początek kolejnych lat jego używania; począwszy od roku podatkowego, w którym kwota rocznej amortyzacji dokonanej według tych zasad byłaby niższa od wielkości rocznego odpisu amortyzacyjnego ustalonego przy zastosowaniu art. 22i ust. 1 updof lub art. 16i ust. 1 updop, podatnik dokonuje dalszych odpisów amortyzacyjnych zgodnie z art. 22i updof lub art. 16i updop.

Jak widać tylko w odniesieniu do metody wymienionej w pkt 1, tzw. metody liniowej, ustawodawca przewidział możliwość obniżenia podstawowej stawki amortyzacyjnej. Takiej możliwości nie przewidział w odniesieniu do metody, która polega na stosowaniu indywidualnych stawek amortyzacyjnych oraz metody degresywnej. Z tym że przy metodzie degresywnej w określonym momencie przechodzi się na metodę liniową. Mianowicie począwszy od roku podatkowego, w którym roczna kwota amortyzacji dokonywanej zgodnie z art. 22k ust. 1 updof lub odpowiednio art. 16k ust. 1 updop miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, dalszych odpisów amortyzacyjnych dokonuje się według zasad określonych w art. 22i updof lub odpowiednio art. 16i updop (metodą liniową). Po tym przejściu istnieje możliwość obniżania podanych w Wykazie stawek dla danego środka trwałego.