Wykorzystywane przez lata jako wygodna forma współpracy, umowy o dzieło przechodzą wyraźną transformację. Najnowszy raport Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), oparty na danych z rejestru formularzy RUD, pokazuje nie tylko malejącą liczbę zawieranych umów, ale też zmieniającą się strukturę wykonawców. Dokument analizuje dane z pierwszego półrocza 2025 roku i wskazuje zarówno regionalne różnice, jak i rosnącą rolę cudzoziemców.
Umowy o dzieło w odwrocie - dane nie pozostawiają złudzeń
Od stycznia do czerwca 2025 roku do ZUS wpłynęło 519,1 tys. formularzy RUD, na których zgłoszono łącznie ponad 620,1 tys. umów o dzieło. To oznacza spadek o 10,08 proc. w porównaniu do analogicznego okresu 2024 roku. Zmniejszyła się także liczba zgłoszeń - o 4,35 proc. (23,6 tys. mniej formularzy).
"Spadek liczby zgłoszeń może wynikać z większej świadomości przedsiębiorców w kwalifikowaniu umów lub rosnącej popularności innych form zatrudnienia, takich jak samozatrudnienie czy umowy zlecenia. To sygnał, że rynek pracy ewoluuje" - komentuje Dominik Jaruga z ZUS cytowany przez Polską Agencję Prasową.
Jak dodaje, wybór innych form współpracy może mieć kluczowe znaczenie dla ubezpieczonych. "Daje to osobie ubezpieczonej prawo do świadczeń, które są niedostępne dla wykonawców umów o dzieło" - wyjaśnia Dominik Jaruga.
Mazowsze liderem elastycznych kontraktów
Choć liczba umów maleje, niektóre regiony wciąż dominują. Województwo mazowieckie niezmiennie zajmuje pierwsze miejsce. Na 10 tys. płatników składek przypada tam 5084 formularze RUD i aż 6278 umów. Dla porównania, w województwie warmińsko-mazurskim zgłoszono zaledwie 602 formularze i 655 umów.
Z Mazowsza pochodzi również najwięcej wykonawców, bo aż 28,38 proc. wszystkich zgłoszonych. Na 10 tys. ubezpieczonych przypada tam 345 wykonawców, co ponownie znacząco przewyższa wyniki innych regionów.
Coraz więcej cudzoziemców na umowach o dzieło
W strukturze wykonawców coraz większą rolę odgrywają cudzoziemcy. W pierwszym półroczu 2025 roku ZUS odnotował około 12 tys. takich osób - to 5,88 proc. ogółu. Dominują obywatele Ukrainy (43,12 proc.) oraz Białorusi (30,47 proc.), choć udział Ukraińców wśród cudzoziemców spadł o ponad 10 proc. względem 2024 roku.
Najwięcej cudzoziemców pracuje w budownictwie (55,82 proc.) oraz usługach (29,92 proc.). Najaktywniejszy pod tym względem był maj - zgłoszono wówczas 4020 cudzoziemców, z czego 40,3 proc. stanowili Ukraińcy.
Kto podpisuje umowy i na jak długo?
Wśród 204 tys. wykonawców przeważają mężczyźni (52,02 proc.), a największą grupę stanowią osoby w wieku 30-39 lat - około 25 proc. wszystkich zatrudnionych na umowę o dzieło.
Zdecydowana część umów ma bardzo krótki czas trwania - 28,28 proc. z nich zawierana jest na jeden dzień, a 7,19 proc. na dwa dni. Mediana długości umowy to zaledwie 6 dni. Dla porównania, średnia długość trwania umowy wynosi 38,3 dnia, co - jak podkreśla ZUS - pokazuje dużą rozpiętość między krótkimi zleceniami a dłuższymi projektami.
Najwięcej zleceń w branży IT i usługach profesjonalnych
Umowy o dzieło najczęściej pojawiają się w trzech głównych sektorach:
- informacja i komunikacja - 22,36 proc. (53,65 tys. wykonawców),
- działalność profesjonalna, naukowa i techniczna - 18,01 proc. (43,19 tys. osób),
- kultura, rozrywka i rekreacja - 14,34 proc. (34,38 tys. osób).
"Najbardziej aktywnym miesiącem okazał się maj - przedsiębiorcy zgłosili wtedy 94,5 tys. formularzy RUD, obejmujących 108,2 tys. umów. Z kolei w marcu odnotowaliśmy rekordową liczbę zgłoszonych umów - aż 110,2 tys." - podkreśla Arkadiusz Groberski, współtwórca raportu.
Umowy o dzieło tracą znaczenie, ale wciąż mają miejsce na rynku
Zmniejszająca się liczba zawieranych umów o dzieło może świadczyć o głębokiej transformacji rynku pracy. Wzrost znaczenia alternatywnych form zatrudnienia i większa świadomość prawna przedsiębiorców sprawiają, że ten typ kontraktu coraz rzadziej wybierany jest jako główna forma współpracy. Mimo to - jak pokazują dane ZUS przytaczane przez PAP - w wielu sektorach i regionach nadal odgrywa istotną rolę.
Agata Siwek
