Projekt przygotowany w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej reguluje kwestię wydawania orzeczeń i kontroli zaświadczeń lekarskich w ZUS. Ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2026 roku.
ZUS będzie mógł zatrudniać lekarzy bez tytułu specjalisty
Zmiany obejmują m.in. zasady zatrudniania, wynagradzania oraz kwalifikacji wymaganych od lekarzy orzekających w ZUS. Projekt zakłada wprowadzenie elastycznych form współpracy stosowanych w praktyce przez podmioty lecznicze. Oznacza to, że lekarze orzecznicy będą mogli wybrać, czy chcą wykonywać pracę na podstawie umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej. Przyjęto też, że Naczelny Lekarz ZUS, jego zastępca, główny lekarz orzecznik, zastępca głównego lekarza orzecznika oraz lekarze inspektorzy nadzoru orzecznictwa lekarskiego będą zatrudniani wyłącznie na podstawie umów o pracę.
Ministerstwo chce także, by wynagrodzenie zasadnicze lekarzy orzeczników było ustalane na podobnych zasadach jak najniższe wynagrodzenia zasadnicze niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych.
Projekt przewiduje również wprowadzenie zmian w zakresie kwalifikacji wymaganych od lekarzy orzeczników, czyli możliwości zatrudniania - poza lekarzami specjalistami - również lekarzy nieposiadających tytułu specjalisty, pod warunkiem odbywania szkolenia specjalizacyjnego w określonej dziedzinie medycyny i ukończenia modułu podstawowego właściwego dla danego szkolenia lub wykonywania zawodu lekarza co najmniej przez okres pięciu lat.
Prewencja rentowa. Orzeczenie wyda fizjoterapeuta
Regulacja zakłada wprowadzenie możliwości wydawania orzeczeń w określonych rodzajach spraw przez specjalistów wykonujących samodzielne zawody medyczne. Zaproponowano, by w sprawach o rehabilitację leczniczą, w ramach prewencji rentowej w zakresie profilu narządu ruchu, orzeczenia mogły być wydawane przez fizjoterapeutów, a w sprawach, w których ustala się niezdolność do samodzielnej egzystencji, przez pielęgniarki i pielęgniarzy.
O tym, czy dana sprawa będzie mogła zostać skierowana do rozpatrzenia przez wymienionych specjalistów, w każdym przypadku zdecyduje główny lekarz orzecznik lub jego zastępca, którzy będą sprawować nadzór nad wydawaniem orzeczeń.
Projekt zakłada też zmiany struktury organizacyjnej orzecznictwa lekarskiego. Zaproponowano w nim konsolidację zadań związanych z wydawaniem orzeczeń oraz realizacją bezpośredniego nadzoru nad orzekaniem w centrach orzeczniczych, które będą tworzone w oddziałach ZUS.
Regulacja zakłada ponadto wprowadzenie jednoosobowego orzekania we wszystkich przypadkach. Zaproponowano, aby zarówno w pierwszej instancji, jak i w drugiej instancji, wskutek złożenia zarzutu wadliwości lub sprzeciwu, orzeczenia były wydawane jednoosobowo. Aktualnie w pierwszej instancji orzeczenie wydawane jest jednoosobowo przez lekarza orzecznika, a w drugiej - przez komisję lekarską w składzie trzyosobowym.
Praca na L4. Odpisanie na ważnego e-maila nie bezie skutkować odebraniem zasiłku
Projekt doprecyzowuje również kwestię utraty prawa do zasiłku chorobowego. Zgodnie z obecnymi przepisami ubezpieczony wykonujący w czasie L4 pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.
Określenie "praca zarobkowa" nie zostało jednak dotychczas zdefiniowane. Nowelizacja taką definicję wprowadza. Jest to każda czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania. Jednocześnie wprowadzono zastrzeżenie, że pracą zarobkową nie będą czynności incydentalne, których wymagają "istotne okoliczności". Doprecyzowano również, że istotną okolicznością nie może być polecenie pracodawcy.
L4 w jednej firmie, praca w drugiej. Zasiłek nie będzie odbierany
Z kolei pojęcie "aktywności niezgodnej z celem zwolnienia od pracy" zostało zdefiniowane jako "wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencję". Zastrzeżono przy tym, że aktywnością tą nie będą zwykłe czynności dnia codziennego lub czynności incydentalne, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają "istotne okoliczności".
Zgodnie z obowiązującymi przepisami wykonywanie pracy zarobkowej na rzecz jednego płatnika składek w okresie pobierania zasiłku chorobowego z tytułu zatrudnienia u innego płatnika pozbawia ubezpieczonego prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia lekarskiego. Projekt przewiduje odejście od tej zasady - możliwe będzie pobieranie zasiłku chorobowego z jednego tytułu, a z drugiego tytułu wynagrodzenia za pracę. Projektodawcy podkreślają bowiem, że niezdolność do wykonywania jednej pracy może nie wyłączać ubezpieczonego z możliwości wykonywania innej.
Kontrole ZUS na l4. Zakład będzie mógł zażądać zaświadczenia od lekarza
Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie uprawniony do przeprowadzania kontroli ubezpieczonych oraz osób po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem. Zakład będzie mógł zażądać od wystawiającego zaświadczenie lekarskie lub od podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, w którym wystawiono zaświadczenie lekarskie, udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego lub chorego członka rodziny.
Kontrola ma polegać na ustaleniu, czy osoba nie podejmuje działań, które wyłączają ją z prawa czasowego zwolnienia od pracy, a w przypadku zasiłku opiekuńczego również na ustaleniu, czy poza ubezpieczonym nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę. Ponadto kontrola ma być dokonywana z poszanowaniem prywatności, przy wykorzystaniu środków adekwatnych i proporcjonalnych do jej celu.
W przypadku, gdy zasiłki są wypłacane przez płatników składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, kontrole będą mogły być przeprowadzane przez tych płatników składek albo przez ZUS, w tym na wniosek tych płatników.
