Czy darowizna chroni przed zachowkiem? To powinieneś wiedzieć o prawie do zachowku
Często wydaje się nam, że darowizna za życia darczyńcy rozwiązuje kwestię spłaty zachowku jego spadkobiercom. Bo przecież to, co nam podarowano jest już nasze i nie wchodzi w skład spadku osoby obdarowującej. Nie do końca tak jest. Prawo mówi wyraźnie, komu i kiedy należy się zachowek od darowizny. Co więcej, często darowizna za życia pozbawia osobę obdarowaną prawa do zachowku. Wszystko zależy od przepisów i cyfr.
Darowizna i zachowek to pojęcia dokładnie określone przez przepisy Kodeksu Cywilnego. Czy jednak te pojęcia gdzieś się spotykają? Czy jedno wyklucza drugie? Wyjaśniamy.
Darowizna jest ściśle określona prawnie. Mówi o niej art. 888 Kodeksu Cywilnego:
Oznacza to, że darczyńca może przekazać obdarowanemu pieniądze, nieruchomości, przedmioty lub prawa będące jego własnością. Darowizna może też dotyczyć umorzenia długów, które obdarowywany zaciągnął u darczyńcy.
Darowiznę można przekazać w formie aktu notarialnego, jeśli dotyczy ona własności nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego nieruchomości lub prawa spółdzielczego. W pozostałych przypadkach można się obejść bez aktu notarialnego na podstawie zwykłej umowy darowizny. Lepiej jednak się zabezpieczyć i udać się do notariusza.
Umowę notarialną sporządza notariusz, który podczas podpisywania aktu darowizny czyta ją obu stronom. Zapoznawszy się z nią, strony podpisują akt, tym samym akceptując warunki umowy. Umowę darowizny obejmującą ruchomości takie jak na przykład samochód, biżuterię, pieniądze czy dzieła sztuki strony spisują same. Powinna ona zawierać:
- miejsce i datę spisania i podpisania umowy;
- imiona i nazwiska stron oraz ich numery dowodów tożsamości;
- informację o relacji między stronami umowy (nie musi być to rodzina);
- oznaczenie przedmiotu darowizny;
- oświadczenie, że darczyńca jest właścicielem przedmiotu darowizny;
- oświadczenie o darowiźnie;
- datę wykonania darowizny;
- określenie, kto ponosi koszty.
Umowa może również zawierać wytyczne co do sposobu wykorzystania darowizny. Można określić, że ma być ona przeznaczona na edukację czy zakup nieruchomości.
Darowizna, w przeciwieństwie do spadku przekazywana jest za życia darczyńcy. Mimo to również dotyczy jej zachowek. Odnosi się to do sytuacji, kiedy po śmierci darczyńcy okazuje się, że nie został po nim żaden spadek lub został niewielki, a całość lub duża jego część została podarowana jednej osobie. Jeżeli zmarły nie sporządził testamentu wydziedziczającego pozostałych spadkobierców, mogą oni domagać się swoich praw do zachowku.
Zachowek przysługujące najbliższym spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie. W przypadku spadku od darowizny za życia obowiązuje to samo prawo. Art. 991 Kodeksu Cywilnego mówi o tym, komu należy się zachowek:
W przypadku darowizny zachowek przysługuje więc w tej samej wysokości, co w przypadku spadku po zmarłej najbliższej osobie. Upraszczając: w przypadku dorosłych zachowek to połowa tego, co osoba dziedziczyłaby ustawowo, a w przypadku nieletnich i niepełnosprawnych dwie trzecie wartości tego, co dana osoba dziedziczyłaby ustawowo.
Zachowek od darowizny nie przysługuje w przypadku drobnych prezentów. Nie należy się też spadkobiercom, jeśli okaże się, że darowizna została dokonana na rzecz innej niż spadkobiercy osoby, a od jej dokonania minęło więcej niż 10 lat.
Czytaj też: Zachowek może przepaść i nie dostaniesz nic. Nie możesz zapomnieć o jednej rzeczy
Prawo do zachowku może ulec przedawnieniu. Zachowek od darowizny przepada, kiedy od ogłoszenia testamentu darczyńcy i jednocześnie spadkodawcy, minęło więcej niż 5 lat. Jeśli zmarła osoba nie zostawiła po sobie testamentu, termin 5 lat liczy się dnia od otwarcia spadku. Po upływie tego czasu wszelkie roszczenia nie będą uznawane.
Prawa do zachowku nie mają również te osoby, które jeszcze za życia spadkodawcy otrzymały od niego darowizny pokrywające swoją wysokością wysokość zachowku.
Aby wyliczyć zachowek, należy najpierw określić substrat zachowku, czyli tak zwaną “czystą wartość spadku". Polega to na tym, że od wysokości spadku odliczamy wszelkie wierzytelności zmarłego, a doliczamy do niego darowizny. Kwotę uzyskaną w ten sposób dzielimy przez ilość spadkobierców uprawnionych do zachowku. Wtedy każdy ze spadkobierców pozna kwotę, która będzie wartością jego ustawowego udziału spadkowego. Osoby dorosłe otrzymają w ramach zachowku połowę tej kwoty, a małoletni i niepełnosprawni dwie trzecie jej wartości.
Czytaj też:
Staż pracy do emerytury. Co się do niego wlicza?
Skarbówka rozpoczęła kontrole, mogą sprawdzić i ciebie. Niektórzy dostaną wezwanie do zapłaty
Strach wśród handlarzy w Warszawie. Klienci nagle znikną
