Staż pracy do emerytury. Co się do niego wlicza?

W kodeksie pracy próżno szukać jednoznacznej definicji stażu pracy. Przyjmuje się, że jest to łączny czas zatrudnienia, czyli suma poszczególnych okresów, w których pozostawaliśmy w stosunku pracy.

Z kolei jako pozostawanie w stosunku pracy należy rozumieć czas trwania umów o pracę, ale także określone obowiązki na skutek mianowania, powołania czy wyboru - np. na posła. Od razu trzeba też dodać, że jeżeli przez jakiś czas mieliśmy dwie umowy o pracę jednocześnie, do stażu wlicza się tylko jedna z nich. 

Staż pracy jest istotny, ponieważ na jego podstawie ustala się m.in.:

• ilość dni płatnego urlopu w roku;
• ewentualną odprawę;
• nagrodę jubileuszową;
• czas przysługującego okresu wypowiedzenia.

Poza prawami nabywanymi w trakcie kariery zawodowej staż pracy jest też podstawą do wyliczenia przyszłej emerytury. W rozumieniu potocznym pojęcie to funkcjonuje jako krótszy i bardziej obrazowy zamiennik dla "kapitału zgromadzonego na koncie w ZUS". Ten powiększa się wraz z każdą odprowadzoną składką i cykliczną, coroczną waloryzacją. I chociaż te pojęcia często są używane zamiennie, to nie oznaczają tego samego - o tym piszemy w dalszej części artykułu.

Zachowując chronologię, wyliczanie składowych stażu pracy należy rozpocząć od okresu edukacji. W zależności od tego, na jakim etapie zakończyliśmy naukę, doliczymy do niego:

• 3 lata po ukończeniu zasadniczej szkoły zawodowej; 
• 4 lata po ukończeniu liceum; 
• 5 lat po ukończeniu technikum lub średniej szkoły zawodowej; 
• 6 lat po ukończeniu szkoły policealnej; 
• 8 lat po ukończeniu szkoły wyższej. 

Po ukończeniu etapu szkoły lub studiów, do stażu pracy wliczać się będą przede wszystkim lata przepracowane na podstawie umów o pracę.

W tym przypadku ważniejsze jest to, że do stażu pracy nie wliczają się lata przepracowane na umowach cywilnoprawnych - zleceniu lub umowie o dzieło, a także własna działalność gospodarcza.

W kodeksie znaleźć można znaleźć jeszcze kilka szczególnych przypadków, w których do stażu pracy możemy doliczyć kolejne miesiące czy lata, np.:

• urlop wychowawczy;
• przywrócenie pracownika do pracy przez sąd;
• służba wojskowa;
• bezprawne skrócenie okresu wypowiedzenia przez pracodawcę i wypłacenie odszkodowania; 
• pobieranie zasiłku dla bezrobotnych i stypendiów z urzędowych szkoleń czy staży.

Do stażu wlicza się też praca wykonywana za granicą, o ile przedstawimy odpowiednie dokumenty w tłumaczeniu na język polski.

Swój staż pracy możemy sprawdzić w ZUS, mobilnie lub udając się do swojego oddziału. Informacji nie otrzymamy jednak od razu. Najpierw należy złożyć odpowiedni wniosek o wydanie zaświadczenia/informacji z konta osoby ubezpieczonej, dokument US-7. 

W przypadku korzystania z portalu PUE ZUS domyślnie zaznaczoną opcją dostarczenia informacji o stażu pracy jest skrzynka odbiorcza na platformie, ale można też wybrać opcję doręczenia dokumentu w wersji papierowej.

Według obecnych przepisów do pobierania powszechnej emerytury przysługującej z ZUS teoretycznie nie trzeba przepracować ani jednego dnia. 

Prawo do emerytury nie jest bowiem uzależnione od długości stażu pracy, ale od podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu, co wcale nie musi iść ze sobą w parze. W przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku wystarczy jeden dzień składek odprowadzanych przez pracodawcę lub ustalany na podstawie świadczeń rentowych.

Dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku konieczne jest udowodnienie przynajmniej 15 lat okresów składkowych i nieskładkowych w przypadku kobiet i 20 lat w przypadku mężczyzn.

Dla obu grup wiekowych minimalny wiek emerytalny jest taki sam - 60 i 65 lat w zależności od płci.

Staż pracy poparty odpowiednią dokumentacją jest niezbędny do wyliczenia tzw. kapitału początkowego - odtworzonej kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne sprzed 1 stycznia 1999 r. 

Jeżeli firma nie istnieje, albo dokumenty zostały już usunięte z archiwów, trzeba zgłosić się do odpowiedniego urzędu ZUS, który pomoże odszukać dowody pośrednie pozwalające potwierdzić okres odprowadzania składek.

Sam moment przejścia na emeryturę może mieć niebagatelne znaczenie dla jej wysokości, a różnicę mogą zrobić nawet pojedyncze dni.

Po pierwsze, ostatnią umowę o pracę po osiągnięciu wieku emerytalnego najlepiej rozwiązać dzień czy dwa przed końcem danego miesiąca i najpóźniej w jego ostatnim dniu złożyć wniosek o emeryturę wraz ze świadectwem pracy (ważne, aby poprosić pracodawcę o jego wcześniejsze przygotowanie). W ten sposób możemy dostać za dany miesiąc i pensję, i pierwszą emeryturę.

Kolejnym ważnym terminem jest 1 marca i coroczna waloryzacja emerytur, a także 1 czerwca i taki sam proces obejmujący kapitał zgromadzony na wirtualnym koncie emerytalnym ZUS. Przechodząc na emeryturę w odpowiednim momencie, można na start zwiększyć podstawę świadczenia o nawet kilkaset złotych. 

O szczegółach tego rozwiązania przedstawionych na podstawie tegorocznych przykładów, wraz z dokładnymi wyliczeniami możesz przeczytać tutaj.

Na koniec wyjaśnijmy jeszcze od czego zależy wysokość emerytury. W ramach nowego systemu wpływ na wielkość świadczenia mają - w uproszczeniu - dwa czynniki: to ile udało się nam zgromadzić kapitału (odprowadzane składki w czasach aktywności zawodowej) i średnia długość życia na emeryturze (tzw. średnie dalsze trwanie życia), którą publikuje ZUS. Dlatego też praca dłużej, ponad ustawowy wiek emerytalny, zwiększa wysokość świadczenia. Z jednej strony dłużej odprowadzamy składki emerytalne (powiększa się nasz kapitał), z drugiej skraca okres, na którym będziemy przebywać - według tablic - na emeryturze. Tym samym rośnie licznik (kapitał) a maleje mianownik w równaniu, a w efekcie wysokość wypłacanej emerytury rośnie. 

Czytaj także:

Ile komornik może zabrać z emerytury? Co może zabrać emerytowi komornik, a czego zajęcie komornicze nie dotyczy?

Emeryt może jeździć komunikacją miejską za darmo. Wystarczy spełnić jeden wymóg

Kiedy ZUS wypłaca emeryturę? Możesz zmienić swój termin wypłaty, ale jest haczyk

Zobacz również: