Czy darowizna zawsze wchodzi w masę spadkową? Są ważne wyjątki
Wiele osób zarządza swoim majątkiem poprzez darowizny, błędnie wierząc, że w ten sposób mogą w pełni wykluczyć pewne osoby uprawnione do dziedziczenia. W rzeczywistości większość darowizn zalicza się do masy spadkowej i wpływa np. na ustalenie wysokości schedy lub zachowku. Istnieją jednak określone wyjątki, które pozwalają na wyłączenie darowizny z masy spadkowej. Wyjaśniamy, jakie to wyjątki i kiedy mają zastosowanie.
Masa spadkowa to kluczowy termin w obowiązującym systemie dziedziczenia, który odnosi się do zbioru wszystkich praw i obowiązków majątkowych przysługujących spadkodawcy w momencie jego śmierci. Jest wykorzystywany przede wszystkim do ustalania wysokości schedy spadkowej oraz do wyliczenia zachowku, który przysługuje najbliższym krewnym spadkodawcy pominiętym w testamencie. Warto przy tym pamiętać, że do masy spadkowej zaliczamy też pasywa, czyli np. zadłużenie.
Wielu ludzi błędnie zakłada, że dokonując darowizn za życia, mogą przekazać swój majątek poza ustawowym systemem dziedziczenia. Jednak zgodnie z przepisami prawa, darowizny te, co do zasady, są wliczane do masy spadkowej. Dzieje się tak dlatego, aby zapewnić sprawiedliwy podział majątku i uniknąć sytuacji, w której spadkobiercy są podwójnie obdarowani - najpierw poprzez darowizny za życia spadkodawcy, a potem przez dziedziczenie.
Regulacja ta ma na celu ochronę interesów wszystkich uprawnionych do spadku, w tym tych, którzy mogliby zostać pominięci lub poszkodowani przy podziale majątku. Podstawę prawną tego mechanizmu stanowi artykuł 1039 Kodeksu cywilnego, który precyzuje, że darowizny dokonane za życia spadkodawcy są zaliczane na poczet schedy spadkowej, chyba że zostały wyraźnie zwolnione z tego obowiązku przez spadkodawcę. Jeżeli wartość darowizny przewyższa schedę spadkową przypadającą spadkobiercy, nie musi on zwracać nadwyżki. W takim przypadku uznaje się, że spadkobierca otrzymał już swoją część majątku i nie będzie uwzględniany przy dalszym podziale spadku.
Przeczytaj też: Jak odrzucić spadek po zmarłej osobie? Masz na to tylko kilka miesięcy
Aby darowizna przekazana za życia spadkodawcy została zwolniona z obowiązku zaliczenia na schedę spadkową obdarowanego, konieczne jest złożenie oświadczenia woli. Oświadczenie może być ujęte w odrębnym dokumencie albo np. w treści aktu notarialnego lub umowy darowizny. Warto zaznaczyć, że takie oświadczenie musi być jednoznaczne i wyraźne, aby miało moc prawną.
Ważne wyjątki zostały określone też w art. 994 § 1 Kodeksu cywilnego. Na podstawie tego przepisu w postępowaniu spadkowym przy obliczaniu wartości zachowku nie bierze się pod uwagę drobnych darowizn, takich jak prezenty świąteczne, urodzinowe czy ślubne.
To samo dotyczy darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty od daty śmierci spadkodawcy na rzecz osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku. Oznacza to, że jeśli darowizna została przekazana osobie uprawnionej, będzie ona wliczana do masy spadkowej bez względu na to, kiedy została dokonana. Podczas obliczania zachowku przysługującego małżonkowi, do spadku nie wlicza się również darowizn, które spadkodawca przekazał mu przed zawarciem małżeństwa.
Przeczytaj też:
Od kogo można ubiegać się o zachowek? Kto ma do niego prawo?
Czy rodzice mogą przepisać dom na dziecko? Bezpieczne sposoby dysponowania majątkiem
Jak uniknąć problemów przy dziedziczeniu? Uważaj na zadłużenie w spadku
