Co to jest zachowek?
Zachowek jest istotnym elementem prawa spadkowego, który ma na celu ochronę interesów najbliższych członków rodziny zmarłego. Stanowi on mechanizm prawny pozwalający określonej grupie osób pominiętych w testamencie, na uzyskanie części majątku po zmarłym. Artykuł 991 Kodeksu cywilnego definiuje zachowek jako świadczenie pieniężne, które uprawnione osoby mogą dochodzić od pozostałych spadkobierców.
Zachowek jest zatem swoistą rekompensatą finansową, która ma zabezpieczyć podstawowe interesy majątkowe bliskich zmarłego. Zgodnie z przepisami prawo do zachowku przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy. Mechanizm ten ma na celu zapewnienie minimalnego udziału w majątku spadkowym dla osób, które zgodnie z prawem powinny być jego naturalnymi spadkobiercami.
Wartość zachowku obliczana jest na podstawie wartości udziału spadkowego, jaki przypadałby uprawnionemu, gdyby dziedziczenie odbywało się na zasadach ustawowych. Wysokość zachowku wynosi połowę wartości ustawowego udziału spadkowego, a w przypadku osób trwale niezdolnych do pracy oraz małoletnich zstępnych — dwie trzecie tej wartości. Roszczenie o zachowek musi zostać zgłoszone w ciągu pięciu lat od otwarcia spadku, inaczej ulega przedawnieniu, co skutkuje utratą prawa do tych środków.
Przeczytaj też: Czy darowizna zawsze wchodzi w masę spadkową? Są ważne wyjątki
Czy można odziedziczyć prawo do zachowku?
Prawo do dziedziczenia tego świadczenia jest zarezerwowane dla osób, które same byłyby uprawnione do zachowku po pierwotnym spadkodawcy. Zgodnie z artykułem 1002 Kodeksu cywilnego, roszczenie przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej tylko wtedy, gdy ten sam należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku po pierwotnym spadkodawcy. Zatem do dziedziczenia zachowku uprawnieni są wyłącznie zstępni, małżonek oraz rodzice zmarłego.
W praktyce oznacza to, że np. wnuk spadkodawcy może dziedziczyć roszczenie o zachowek przysługujące pierwotnie jego rodzicowi, jeżeli ten zmarł przed uzyskaniem pieniędzy. Wnuk sam należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku po dziadkach, chociaż zgodnie z kolejnością dziedziczenia wcześniej roszczenie o zachowek przysługiwało jego ojcu lub matce.
Na te zasady nie wpływa ani wytoczenie powództwa o zachowek, ani uznanie tego roszczenia na piśmie przez zobowiązanego. W sytuacji, gdy nie ma spadkobierców z kręgu uprawnionych do zachowku po pierwotnym spadkodawcy, roszczenie o zachowek wygasa. Jest to istotne ograniczenie, które gwarantuje, że pieniądze nie trafią w ręce osób niepowiązanych blisko z pierwotnym spadkodawcą.
Przeczytaj też:
Kto dziedziczy po osobie bezdzietnej? Wskazuje to prawo
Czy mogę sprzedać nieruchomość ze spadku? Spadkobiercy powinni to wiedzieć przed sprzedażą
