Kiedy była żona może otrzymać spadek? Tylko w tej jednej sytuacji

• Po zmarłym w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci i żona.
• Żona traci prawo do spadku, jeśli została wyłączona z testamentu.
• Jeśli małżonka została wyłączona z testamentu, nadal ma prawo do zachowku.

Obecnie prowadzone są prace nad projektem ustawy, której celem jest zniesienie podatku od spadków. Głównym argumentem przemawiającym za likwidacją tej daniny jest fakt, że obecne rozwiązania skutkują wielokrotnym opodatkowaniem majątku.

W pierwszej kolejności do spadku zgodnie z art. 931 Kodeksu cywilnego powołane są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Ustalenie udziałów odbywa się przy założeniu, że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku.

W przypadku, gdy spadkodawca pozostawił potomków, a ich liczba przekracza jeden - małżonek otrzymuje minimalnie 1/4 spadku, a pozostałe 3/4 dzielą się równo między dzieci (art. 932 KC). Te przepisy stanowią fundament ochrony najbliższej rodziny, jednak nie zawsze gwarantują, że żona odziedziczy majątek po mężu.

Istnieje kilka sytuacji, w których mimo ustawowego porządku, żona nie staje się spadkobierczynią:

• rozwód lub separacja: małżonek, z którym został orzeczony rozwód lub prawomocna separacja sądowa, zgodnie z art. 940 KC, nie dziedziczy po zmarłym. Decyzja ta wynika z faktu, że prawo spadkowe zakłada kontynuację stosunku małżeńskiego w momencie śmierci spadkodawcy. Nawet gdy para mieszka pod jednym dachem, formalna separacja (orzeczona przez sąd) wyklucza prawo do dziedziczenia ustawowego;
  
  
• testamentowe wyłączenie: spadkodawca może w testamencie wyłączyć żonę z dziedziczenia (art. 991 KC). Należy tu jednak pamiętać, że instytucja zachowku gwarantuje jej minimalny udział - wynoszący połowę tego, co przysługiwałoby jej ustawowo, o ile nie jest trwale niezdolna do pracy (art. 991^2 KC). W praktyce oznacza to, że nawet przy wyłączeniu testamentowym, żona ma prawo ubiegać się o zachowek;
  
  
• zrzeczenie się dziedziczenia: żona może samodzielnie zrezygnować z przyjęcia spadku, co formalnie oznacza zrzeczenie się dziedziczenia (art. 1010 KC). Taka decyzja często podejmowana jest, gdy spadek obciążony jest długami - wówczas odmowa przyjęcia spadku jest rozwiązaniem chroniącym przed przejęciem zobowiązań spadkowych.

W wyjątkowych przypadkach, gdy zachowanie żony jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, pozostali spadkobiercy (np. dzieci) mogą wystąpić do sądu z żądaniem wyłączenia jej z dziedziczenia. Orzeczenie takie wydaje się na podstawie art. 928 i art. 929 KC - wówczas sąd ocenia, czy żona narusza obowiązki rodzinne lub popełniła rażące przestępstwo przeciwko spadkodawcy.

W polskim prawie, po rozwodzie, mąż może ponownie zawrzeć związek małżeński - w wyniku czego tylko obecna (druga) żona uznawana jest za spadkobierczynię ustawową. Zgodnie z art. 931 Kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności do spadku powołani są dzieci oraz małżonek, który w chwili śmierci spadkodawcy pozostaje w związku małżeńskim (tj. jest zarejestrowany jako jego żona).

Była żona, ze względu na rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, nie nabywa prawa do dziedziczenia ustawowego. Jeśli natomiast mąż wpisze w swoim testamencie, że chce przekazać spadek byłej żonie, to taki zapis będzie ważny. Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, co oznacza, że osoby wskazane w testamencie będą dziedziczyć zgodnie z wolą spadkodawcy.

Podatek od spadków i darowizn w Polsce reguluje ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2024 r. poz. 1837 t.j.). Kluczowe przepisy to między innymi art. 4a, który stanowi, że zwolnieniu od podatku podlegają m.in.:

• małżonek,
• zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
• wstępni (rodzice, dziadkowie),
• pasierbowie,
• rodzeństwo,
• ojczym i macocha.

Warunkiem skorzystania z tego zwolnienia jest zgłoszenie nabycia spadku w ciągu 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego na formularzu SD-Z2. Jeśli zatem żona odziedziczy spadek po mężu, nie będzie musiała opłacać podatku.

Warto również wspomnieć, że aktualnie trwają prace nad projektem ustawy, który zakłada likwidację podatku od spadków. Projekt został złożony do Sejmu 9 października 2024 roku i przewiduje zniesienie podatku od spadków w zakresie własności rzeczy i praw majątkowych nabywanych przez osoby fizyczne.

Głównym argumentem za zniesieniem tego podatku jest fakt, że ludzie nie umierają w celu optymalizacji podatkowej, a podatek od spadków jest formą wielokrotnego opodatkowania majątku. Projekt ustawy ma na celu uproszczenie systemu podatkowego i zmniejszenie obciążeń dla spadkobierców.

Przeczytaj również:

Ojciec, który nie mieszka z dzieckiem. Czy fiskus pozwoli na skorzystanie z ulgi?

Spisujesz testament bez notariusza? Tego lepiej nie rób, bo będzie nieważny

Testament. Ile kosztuje notarialne spisanie ostatniej woli?