Kontrola podatkowa u osoby fizycznej. Kiedy może się zdarzyć i jak wygląda?

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Ordynacji podatkowej informuje, że organy podatkowe pierwszej instancji mogą przeprowadzać kontrole podatników, płatników, inkasentów i następców prawnych.

Co to oznacza w praktyce? Organem pierwszej instancji jest nie tylko naczelnik urzędu skarbowego, ale również naczelnik urzędu celno-skarbowego, wójt, burmistrz/prezydent miasta, starosta, marszałek województwa. Dodatkowo także dyrektor izby administracji skarbowej i Szef Krajowej Administracji Skarbowej.

Celem kontroli jest sprawdzenie, czy dana osoba wywiązuje się z obowiązków podatnika. Podejmowana jest z urzędu, czyli jeśli tylko fiskus ma podejrzenie, że podatnik nie przestrzega przepisów podatkowych, wyznacza osobę do przeprowadzenia takiej kontroli.

Urząd skarbowy może zdecydować się na przeprowadzenie kontroli, jeśli ma np. podejrzenia dotyczące tzw. pracy na czarno, czyli podejmowania stosunku pracy bez odprowadzania podatku dochodowego i prowadzenia działalności gospodarczej. Dotyczy to również zarobku z mieszkania wynajmowanego bez zgłoszenia tego faktu do US i regularnej sprzedaży na portalach aukcyjnych.

Na kontrolę "zasługuje" również podejrzenie, że podatnik korzysta z odliczeń i ulg podatkowych, chociaż nie ma do tego podstaw. Warto również czuwać nad prawidłowym rozliczaniem darowizny i rozliczaniem wszelkich podatków PCC, np. przy zakupie auta czy innych droższych sprzętów i produktów.

Aby urząd skarbowy podjął jakiekolwiek kroki, musi mieć ku temu powód. Zazwyczaj jest to analiza dokumentów dostarczanych przez podatnika do US, ale także informacji napływających z banków, od notariuszy czy komorników. Alarmujące dla urzędu skarbowego może być również wpłacenie na konto osobiste dużej kwoty - zazwyczaj powyżej 15 tysięcy euro.

Jak w wielu przypadkach, również i w tym przyczyną kontroli może być donos. Chociaż urząd skarbowy nie ma obowiązku sprawdzać każdego donosu "życzliwego sąsiada", któremu nie podobają się nasze zagraniczne wakacje i nowy samochód, to jednak niekiedy może chcieć przyjrzeć się bliżej. Warunkiem do tego koniecznym jest podanie swoich danych przez osobę zgłaszającą. Na anonimowe donosy urząd zazwyczaj nie marnuje czasu (i pieniędzy podatników).

Przyczyną podjęcia kontroli może być także bardziej formalny "donos", jakim jest informacja od banku. Każdy bank ma obowiązek zgłaszać do GIIF wpłat powyżej 15 tysięcy euro i wszelkich podejrzanych transakcji.

Dodatkowo warto wiedzieć, że od 1 lipca 2022 roku urząd skarbowy ma prawo sprawdzić konto każdego podatnika - przedsiębiorcy i osoby prywatnej - bez uprzedniego informowania o tym fakcie. Jednak musi istnieć uzasadnione podejrzenie, że podatnik łamie prawo lub przeciwko podatnikowi prowadzone jest postępowanie przygotowawcze.

Tutaj przechodzimy do ważnej kwestii, jaką jest zawiadomienie podatnika o kontroli.

Kontrola nie może być wszczęta szybciej niż po 7 dniach od doręczenia zawiadomienia o kontroli. W tym zawiadomieniu powinny znajdować się informacje na temat organu, który kontrolę przeprowadza i zakres jego działań.

Jednak w niektórych sytuacjach możliwe jest także podjęcie działań kontrolnych bez zawiadamiania podatnika. Dzieje się tak, jeśli kontrola ma dotyczyć niezgłoszenia do opodatkowania działalności gospodarczej lub jest ona prowadzona na wniosek organu, który prowadzi postępowanie przygotowawcze o przestępstwo (w tym skarbowe).

Taka kontrola "znienacka" może być również przeprowadzona, jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie co do finansowania przez podatnika działalności terrorystycznej oraz kiedy przeprowadzenie takiej kontroli może zapobiec popełnieniu przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu.

Po otrzymaniu zawiadomienia, między 7 a 30 dniem od jego doręczenia, przeprowadzona zostanie kontrola. W tym celu u podatnika stawią się urzędnicy. Zazwyczaj czynności te przeprowadzane są w obecności osoby kontrolowanej, ale nie ma takiej potrzeby. Jeśli osoba kontrolowana złoży pisemną rezygnację z prawa uczestnictwa, nie będzie musiał być obecny.

W czasie kontroli przedstawiciele urzędu skarbowego lub innego upoważnionego organu mogą wchodzić do budynków, lokali czy na posesję podatnika, w tym do zamieszkanych przez niego mieszkań i domów.

Należy jednak wiedzieć, że przeszukanie mieszkania czy lokalu może być przeprowadzone wyłącznie za zgodą podatnika, chyba, że przedstawiciele organu posiadają zgodę prokuratury rejonowej. Wtedy niezależnie od sprzeciwu podatnika można żądać okazania majątku, udostępnienia ksiąg i przeprowadzenia spisu z natury. 

W trakcie kontroli w takim przypadku mogą być także legitymowani mieszkańcy lokalu lub przebywające tam w czasie kontroli. Możliwe jest także filmowanie, fotografowanie i nagrywanie dowodów.

Całość działań jest dokumentowana przez kontrolujących w protokole. Jest on dostarczany do podatnika. Od tego czasu ma on 14 dni na zaskarżenie ustaleń lub złożenie wyjaśnień.

Jeśli w ramach kontroli zostały znalezione nieprawidłowości, organ podatkowy może wszcząć postępowanie podatkowe.

Absolutnie nie! Drobne błędy w deklaracji podatkowej zazwyczaj są wykrywane i odsyłane do wyjaśnienia. Urząd skarbowy może przeprowadzić tzw. czynności sprawdzające, w ramach których ustali terminowość składnia deklaracji, opłacania podatków czy zweryfikuje dokumenty oraz stan faktyczny deklarowany przez podatnika.

Niewielkie błędy w deklaracjach urzędnicy mogą samodzielnie korygować do kwoty 5000 złotych. Jeśli jednak kwota błędu przekracza 5000 zł lub urzędnik w ramach czynności sprawdzających wykryje inne niepokojące kwestie, wtedy kontrola może być wszczęta.

KO