Lepsze czasy na kredycie

W dniu 11 czerwca 2008 roku weszła w życie Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (dalej: "Dyrektywa").

Przedmiotowy akt zakłada dalszą harmonizację przepisów krajowych Państw Członkowskich regulujących zasady udzielania kredytów konsumentom i jednocześnie zwiększa ochronę tych ostatnich.

W konsekwencji oznacza to, że konieczne będzie dokonanie nowelizacji ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (dalej: "Ustawa"). Rozwiązania przewidziane przez Dyrektywę muszą być implementowane do polskiego porządku prawnego do dnia 12 maja 2010 roku.

Jedną z ważniejszych zmian wprowadzonych przez Dyrektywę jest rozszerzenie zakresu przedmiotowego ochrony udzielanej konsumentom. Aktualne brzmienie Ustawy wyłącza spod zakresu jej zastosowania określone typy umów, z czego szczególnie istotne znaczenie ma wyłączenie umów kredytu konsumenckiego o wysokości przewyższającej 80.000,- złotych. Choć Dyrektywa rozszerza katalog umów niepodlegających szczególnym rozwiązaniom chroniącym konsumentów, jednocześnie wprost stanowi, że jej postanowień nie stosuje się do umów dotyczących kwot niższych niż 200 Euro oraz wyższych niż 75 000 Euro. W konsekwencji oznaczać to będzie znaczne zwiększenie limitu wartości kredytów objętych szczególnymi rozwiązaniami, a co za tym idzie objęcie szczególną ochroną większej liczby transakcji.

Dyrektywa znacznie rozbudowuje obowiązki informacyjne kredytodawców wobec kredytobiorców. Dotychczas, kredytodawca był zobowiązany do podania szczegółowo wymienionych informacji dotyczących kredytu w samej umowie zawieranej z konsumentem. Zgodnie z postanowieniami Dyrektywy, kredytodawca będzie musiał, co do zasady, przekazać określone informacje jeszcze przed zawarciem umowy. W założeniu ma to umożliwić konsumentowi porównanie wszelkich dostępnych ofert i wybranie tej najkorzystniejszej dla niego. Żeby ułatwić to zadanie, Dyrektywa wprowadza obowiązek przekazywania informacji na specjalnym standardowym europejskim arkuszu informacyjnym, którego wzór stanowi załącznik do Dyrektywy. Dzięki zastosowaniu jednolitej formy przekazywania wskazanych informacji, będzie można skoncentrować się na merytorycznej zawartości ofert. Ponadto Dyrektywa nakłada na Kredytobiorców szczególne wymagania dotyczące informacji podawanych w reklamach kredytów konsumenckich. Na szczególną uwagę zasługuje ustanowienie jednolitego wzoru matematycznego służącego do obliczania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, która będzie podawana nie tylko w samej umowie kredytu, ale także w odpowiednim czasie przed jego udzieleniem. Dzięki temu konsument już w chwili porównywania ofert będzie wiedział, jaki jest rzeczywisty koszt danego kredytu.

Dyrektywa zobowiązuje także Państwa Członkowskie do zapewnienia podmiotom zagranicznym udzielającym kredytów konsumenckich do dostępu do baz danych wykorzystywanych do obliczania zdolności kredytowej konsumentów w związku z udzielanym im kredytom. Takie rozwiązania mają znieść istniejące obecnie bariery w udzielaniu kredytów transgranicznych, co w założeniu ma przyczynić się do zwiększenia konkurencji na rynku kredytów konsumenckich. Dyrektywa przewiduje też szczegółowe rozwiązania dotyczące poszczególnych rodzajów kredytów. Szczególne znaczenie praktyczne będą miały zapewne postanowienia dotyczące tzw. kredytu wiązanego, czyli kredytu udzielonego w związku z finansowaniem umowy dostawy towaru lub świadczenia usług. Dyrektywa przewiduje, że skorzystanie przez konsumenta z wynikającego z przepisów wspólnotowych prawa odstąpienia od umowy dotyczącej dostawy towarów lub świadczenia usług będzie równoznaczne z odstąpieniem również od umowy kredytu. Przyjęcie powyższego rozwiązania wynika z założenia, że we wskazanym przypadku umowa kredytu oraz umowa dostawy towaru lub świadczenia usług stanowią z obiektywnego punktu widzenia jedną transakcję handlową, w związku z tym los umowy kredytu jest związany z umową, w związku z finansowaniem której kredyt został udzielony.

Nowe regulacje odnoszą się także do możliwości wcześniejszego zakończenia umowy kredytu. W porównaniu do aktualnie obowiązującego stanu prawnego, z dziesięciu do czternastu dni ulegnie wydłużeniu okres, w którym konsument może bez podawania przyczyn odstąpić od umowy kredytu. Ponadto, Dyrektywa zakłada możliwość spłacenia przez konsumenta całego kredytu lub jego części w każdym czasie. Co istotne, w takiej sytuacji konsument będzie uprawniony do obniżki całkowitego kosztu kredytu o kwoty opłat i prowizji należnych za pozostały okres spłaty zobowiązań. Jeżeli w związku ze wcześniejszą spłatą kredytu przez konsumenta, kredytodawca poniesie koszty, konsument będzie zobowiązany do uiszczenia stosownej rekompensaty. Jeżeli okres pomiędzy dokonaną spłatą kredytu a planowanym terminem spłaty będzie wynosił więcej niż rok, rekompensata nie będzie mogła przekroczyć 1% spłacanej przed terminem części kredytu. Jeżeli wskazany okres nie przekroczy roku, wówczas rekompensata nie będzie mogła przekroczyć 0,5 % spłacanej przed terminem kwoty kredytu. Trzeba jednak zaznaczyć, że Dyrektywa wymienia sytuacje, w których żądanie rekompensaty jest wyłączone, a także stwarza Państwom Członkowskim możliwość odmiennego, w pewnym zakresie, uregulowania tych kwestii. Co istotne jednak, w żadnym przypadku kwota rekompensaty należnej kredytodawcy nie będzie mogła przekroczyć kwoty odsetek, które byłyby należne kredytodawcy w przypadku spłacenia kredytu w terminie.

Komentarz:

Postanowienia Dyrektywy są bardzo korzystne dla konsumentów. Dzięki rozszerzonemu obowiązkowi informacyjnemu spoczywającemu na kredytodawcach, potencjalny kredytobiorca będzie mógł jeszcze przed zaciągnięciem jakichkolwiek zobowiązań porównać dostępne oferty i wybrać z pośród nich tą najlepiej odpowiadającą jego potrzebom. Nowa forma przekazywania kluczowych informacji w postaci standardowego europejskiego arkusza informacyjnego znacznie ułatwi na analizę przedmiotowych ofert. Co istotne, nowe regulacje zmuszają kredytobiorców do podawania całkowitych kosztów, jakie będzie musiał ponieść konsument w związku z zawartym kredytem. Trzeba jednak pamiętać, że Dyrektywa nie dotyczy kredytów zaciąganych w związku z nabyciem nieruchomości lub na niej zabezpieczonych.

Nowe regulacje znacznie poprawiają sytuację konsumentów także w przypadku wcześniejszej spłaty zobowiązań poprzez znaczne ograniczenie możliwości nakładania przez kredytodawców dodatkowych opłat z tytułu przedterminowej spłaty kredytu. Dyrektywa zobowiązuje Państwa Członkowskie do ustanowienia odpowiednich sankcji za naruszenie przepisów chroniących konsumentów, jednak nie wskazuje konkretnych mechanizmów jakie powinny być zastosowane. Według aktualnie obowiązującego brzmienia Ustawy, w przypadku naruszenia przez kredytodawcę obowiązku podania w umowie kredytu określonych informacji, w tym dotyczących praw konsumenta, ten może zwrócić kredyt bez oprocentowania oraz innych koszów przewidzianych umową, z zastrzeżeniem kosztów ustanowienia zabezpieczenia i ubezpieczenia kredytu. W konsekwencji oznacza to, że to kredytodawcy są zainteresowani w należytym wypełnieniu nałożonych na nich obowiązków informacyjnych.

Krzysztof Kałłaur

Miller Canfield., W.Babicki, A.Chełchowski i Wspólnicy sp. k.