Masz testament? Możesz się zdziwić – w tych przypadkach i tak dzielą majątek według ustawy

• Testament nie zawsze wyłącza dziedziczenie ustawowe. Jeśli jest nieważny, nie obejmuje całego majątku lub uprawnieni go odrzucą - spadek zostanie podzielony według ustawy.
• Po ogłoszeniu testamentu konieczne jest formalne potwierdzenie dziedziczenia. Sąd lub notariusz bada ważność dokumentu i ustala, kto faktycznie otrzyma spadek.
• Niektóre osoby mają prawo do zachowku, nawet jeśli nie są uwzględnione w testamencie.

Testament jest podstawowym sposobem rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci i zgodnie z art. 941 Kodeksu cywilnego ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Nie oznacza to jednak, że zawsze całkowicie eliminuje ustawową kolejność dziedziczenia. Jeśli testament okaże się nieważny, nie obejmuje całości majątku lub gdy powołani spadkobiercy odrzucą spadek, dziedziczenie ustawowe może zostać zastosowane w części lub nawet w całości. W praktyce oznacza to, że nawet spisanie testamentu nie gwarantuje pełnej kontroli nad podziałem majątku.

Aby testament skutecznie regulował dziedziczenie, musi spełniać określone wymogi formalne. Spadkodawca powinien posiadać pełną zdolność do czynności prawnych i jasno wskazać, kto ma otrzymać jego majątek. Testament własnoręczny, zgodnie z art. 949 Kodeksu cywilnego, jest ważny tylko wtedy, gdy został w całości napisany ręcznie, podpisany i opatrzony datą. Brak któregokolwiek z tych elementów może prowadzić do jego unieważnienia. Testament notarialny, sporządzony zgodnie z art. 950 Kodeksu cywilnego, daje większą pewność prawną, ponieważ notariusz dba o jego zgodność z przepisami oraz o to, by nie budził wątpliwości co do intencji spadkodawcy.

Istnieją jednak sytuacje, w których nawet formalnie poprawny testament może zostać podważony. Może się tak stać, jeśli zostanie wykazane, że został sporządzony pod wpływem groźby, błędu lub w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji. W takich przypadkach jego ważność bada sąd, który może uznać, że testament nie obowiązuje, a majątek powinien zostać podzielony zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego. Ostatecznie, to nie samo istnienie testamentu decyduje o sposobie podziału spadku, ale jego zgodność z prawem oraz sytuacja prawna i faktyczna spadkobierców.

Przeczytaj też: Ile wynosi zachowek po ojcu? Czy należy się zachowek po matce?

Otwarcie i ogłoszenie testamentu to pierwszy formalny etap postępowania spadkowego, który, w zależności od okoliczności, może przebiegać szybko lub ciągnąć się miesiącami. Zgodnie z art. 648 Kodeksu postępowania cywilnego, każda osoba, w której posiadaniu znajduje się testament, ma obowiązek niezwłocznie złożyć go w sądzie lub u notariusza. Po ogłoszeniu testamentu osoby w nim wymienione są informowane o jego treści, o ile ich dane są znane organowi prowadzącemu sprawę. To istotny moment, ponieważ od tej chwili zaczynają biec ważne terminy prawne, takie jak sześciomiesięczny okres na przyjęcie lub odrzucenie spadku oraz pięcioletni termin przedawnienia roszczeń o zachowek.

Kolejnym krokiem jest formalne potwierdzenie prawa do spadku. Może ono nastąpić poprzez postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku lub notarialne poświadczenie dziedziczenia. Zgodnie z art. 669 Kodeksu postępowania cywilnego, sąd bada, czy testament spełnia wymogi prawne oraz czy osoby w nim wskazane są rzeczywiście uprawnione do dziedziczenia. W przypadku wątpliwości dotyczących ważności dokumentu - na przykład podejrzenia, że został sporządzony pod wpływem przymusu - sąd może przeprowadzić dodatkowe dowody, takie jak opinie biegłych czy przesłuchanie świadków. Jeżeli testament zostanie uznany za nieważny, dziedziczenie odbywa się na zasadach ustawowych, co może znacząco wpłynąć na podział majątku.

Po potwierdzeniu dziedziczenia spadkobiercy mogą przejść do ustalenia podziału. Jeśli nie ma sporów, sprawa zwykle kończy się szybko - poprzez umowny podział lub sprzedaż majątku i rozdysponowanie środków. W bardziej skomplikowanych sytuacjach, takich jak roszczenia o zachowek, niejasne zapisy testamentowe czy długi spadkowe, konieczne może być dodatkowe postępowanie sądowe. Wówczas pomoc prawnika jest często niezbędna, zwłaszcza jeśli w skład spadku wchodzą nieruchomości, udziały w firmach czy zobowiązania finansowe. Dopiero po rozstrzygnięciu wszystkich tych kwestii postępowanie można uznać za zakończone, a spadkobiercy mogą w pełni rozporządzać odziedziczonym majątkiem.

Przeczytaj też:

Jak wygląda postępowanie spadkowe? Ile może trwać?

Brak zapisu w testamencie to nie koniec. Te osoby muszą podzielić się pieniędzmi ze spadku

Napiszesz testament, a dom i tak przejmie państwo. Jest przepis