Otwarcie i ogłoszenie testamentu u notariusza. Kto musi być obecny?

Otwarcie i ogłoszenie testamentu to kluczowe etapy w procesie prawnym, których głównym celem jest zapewnienie, że wola zmarłego zostanie wykonana zgodnie z jego życzeniami. Na podstawie art. 646 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, osoba posiadająca testament jest zobowiązana do jego złożenia w sądzie rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. W praktyce dokument ten może być również otwarty u notariusza. Niezależnie od miejsca przechowywania i od statusu osoby dostarczającej dokument, otwarcie testamentu następuje z urzędu po śmierci testatora.

Ogłoszenie testamentu to procedura, w której treść dokumentu jest ujawniana zainteresowanym stronom, co umożliwia im zapoznanie się z ostatnią wolą spadkodawcy. Jest to moment, w którym spadkobiercy mogą również zgłosić swoje ewentualne zastrzeżenia co do ważności testamentu. Zarówno ogłoszenie, jak i otwarcie mogą odbywać się w obecności notariusza, co jest często preferowane ze względu na mniejszą formalność i szybkość procedury w porównaniu z procesem sądowym. Notariusz, działając na podstawie art. 649 § 1 k.p.c., musi mieć jednak dowód śmierci spadkodawcy, np. akt zgonu, aby móc przystąpić do tych czynności.

Rola sądu i notariusza w procesie otwarcia i ogłoszenia testamentu jest zasadniczo równoważna, z tą różnicą, że wybór między tymi dwiema opcjami może zależeć od specyficznych okoliczności, w których znajduje się osoba dysponująca testamentem. W sytuacjach, gdzie występują konflikty pomiędzy potencjalnymi spadkobiercami lub kwestionowana jest autentyczność dokumentu, procedura sądowa może oferować bardziej formalne i bezstronne środowisko do rozstrzygnięć. W przeciwnym razie, dla uniknięcia długotrwałego oczekiwania na terminy sądowe, wiele osób decyduje się na szybsze i mniej skomplikowane procedury notarialne.

Przeczytaj też: Kto dziedziczy po bezdzietnym? Zaglądamy do kodeksu cywilnego

Podczas otwarcia i ogłoszenia testamentu u notariusza obecność spadkobierców nie jest obowiązkowa, co wynika z faktu, że czynność ta wykonywana jest z urzędu. W praktyce często zdarza się, że w czynności uczestniczy tylko osoba, która dostarczyła dokument do kancelarii. Co istotne - osoba ta wcale nie musi być spadkobiercą. Wystarczy, że dysponuje testamentem, aktem zgonu oraz dowodem tożsamości. Notariusz działa z mocy prawa, przestrzegając art. 649 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, który wymaga od niego działania po otrzymaniu dowodu śmierci spadkodawcy bez względu na obecność innych osób. To on jest odpowiedzialny za prawidłowe przeprowadzenie procedury, w tym sporządzenie protokołu. Notariusz może przeprowadzić tę czynność samodzielnie, chyba że spadkodawca w testamencie lub innym dokumencie wskazał innych świadków, których obecność jest konieczna.

Choć spadkobiercy nie muszą być obecni, mogą stawić się u notariusza, jeśli wcześniej zostaną o tym poinformowani przez osobę faktycznie dysponującą testamentem i wyrażą chęć uczestnictwa. W praktyce obecność innych osób, takich jak wykonawca testamentu czy członkowie rodziny, może być konieczna tylko wtedy, gdy pojawiają się okoliczności wymagające potwierdzenia tożsamości lub interpretacji niejasnych zapisów testamentu. Rola notariusza polega wówczas na zapewnieniu, że wszystkie strony mają równy dostęp do informacji i że proces odbywa się w sposób transparentny.

Notariusz w wyniku tych czynności sporządza protokół, który zawiera informacje o dacie otwarcia, stanie zewnętrznym dokumentu, a także, w razie potrzeby, o wszelkich uwagach lub zastrzeżeniach ze strony obecnych. Protokół następnie przekazywany jest do sądu. Ten dokument staje się oficjalnym zapisem czynności, mającym znaczenie dla dalszych etapów postępowania spadkowego. W przypadku braku wątpliwości co do ostatniej woli testatora, notariusz po przeprowadzeniu tych czynności wyda uprawnionym akt poświadczenia dziedziczenia, stanowiący podstawę prawną do otrzymania należnego spadku.

Przeczytaj też:

Ile kosztuje opłata u notariusza przy kupnie mieszkania?

Kto dziedziczy, gdy spadkobierca umiera? Prawo wskazuje kolejność

Czy rodzice mogą przepisać mieszkanie na dziecko? Jest kilka zasad