Przyjąć czy odrzucić spadek. Co zrobić, żeby nie odziedziczyć długów?

Kluczowy element wszelkich rozważań związanych z przyjęciem czy odrzuceniem spadku to jego otwarcie. Co to znaczy? Jest to formalne określenie śmierci spadkodawcy. Jedyne uznawane przez prawo potwierdzenie zaistnienia tej sytuacji to akt zgonu. Otwarcie spadku niesie za sobą wiele różnych konsekwencji prawnych. Najważniejszą z nich jest jego nabycie przez spadkobierców. Dodatkowo od tego momentu zaczynają biec wszelkie terminy związane z postępowaniem spadkowym.

Co może zrobić spadkobierca, gdy dowie się o śmierci krewnego? W takim przypadku możliwe do podjęcia są 3 opcje:

• przyjąć wprost,
• przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza,
• odrzucić spadek.

W pierwszej opcji spadkobierca przyjmuje całą masę spadkową bez ograniczenia odpowiedzialności za potencjalne długi zmarłego. 

Druga możliwość pozwala na przyjęcie spadku z ewentualnymi długami, jednak ich wysokość nie może przekraczać wysokości odziedziczonego majątku. Ostatni wariant - odrzucenie spadku - oznacza, że spadkobierca jest wyłączony ze spadkobrania w taki sposób, jakby nie dożył jego otwarcia.

Zobacz również: Zrzeczenie się spadku i odrzucenie spadku to nie to samo

W terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy (tytule swojego powołania), może podjąć decyzję o sposobie przyjęcia bądź odrzuceniu spadku. Jeśli osoba dziedzicząca nie złoży odpowiedniego wniosku w określonym czasie, będzie to równoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. 

W przypadku przyjęcia prostego lub odrzucenia spadku wymagane jest złożenie wniosku z zachowaniem ustawowego terminu (art. 1015  § 1 Kodeksu cywilnego).

Zachowek to instytucja, która umożliwia bliskim osoby zmarłej, którzy dziedziczyliby spadek zgodnie z zapisami ustawy, a zostali pominięci w testamencie, ubieganie się o jego określoną część. Do grona osób uprawnionych do zachowku należą:

• małżonek,
• dzieci, wnuki, prawnuki,
• rodzice.

Od momentu otwarcia i ogłoszenia testamentu rozpoczyna się bieg okresu, w którym osoba do tego powołana może wnieść roszczenie o zachowek. Zgodnie z obowiązującymi przepisami termin ten wynosi 5 lat, a po jego upływie dochodzi do przedawnienia roszczenia.

Przyjęcie spadku może nastąpić dwutorowo. Jeśli spadkobierca chce dokonać tej czynności w możliwie najszybszym terminie, powinien złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Zgodnie z art. 1015  § 1 Kodeksu cywilnego osoba dziedzicząca ma na złożenie takiego wniosku 6 miesięcy od momentu, gdy dowie się o śmierci testatora.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku można złożyć do sądu, który jest właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego. Jeśli nie można ustalić takiego miejsca, należy dostarczyć pismo do sądu spadku, czyli tam, gdzie znajduje się majątek lub jego część. 

W określonych sytuacjach można stwierdzić nabycie spadku u notariusza.

W przypadku braku złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku w okresie 6 miesięcy od dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy dochodzi do przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Odrzucenie spadku następuje najczęściej w przypadku, gdy wiemy, że spadkodawca miał długi, których nie chcemy dziedziczyć z dobrodziejstwem inwentarza. 

Osoby zdecydowane na odrzucenie spadku mogą złożyć odpowiedni wniosek zarówno w sądzie, jak i u notariusza. Odrzucenie spadku drogą notarialną jest zdecydowanie szybsze i tańsze niż w przypadku drogi sądowej.

Przede wszystkim, jeśli chcemy odrzucić spadek, musimy pamiętać o zachowaniu terminu 6 miesięcy od dnia, gdy dowiedzieliśmy się o jego powołaniu. W większości przypadków termin biegnie od momentu, gdy dowiedzieliśmy się o śmierci spadkodawcy. Po upływie tego okresu dziedziczymy spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Osoba małoletnia, czyli poniżej 18. roku życia (wyjątkiem jest kobieta, która wstąpiła w związek małżeński po ukończeniu 16. roku życia), może w świetle polskiego prawa być spadkobiercą. Dotyczy to także dziedziczenia długów. Ze względu na brak zdolności do czynności prawnych małoletni nie może złożyć oświadczenia woli przed notariuszem.

Chcąc odrzucić spadek w imieniu małoletniego należy złożyć wniosek do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich sądu odpowiedniego ze względu zamieszkania osoby małoletniej o zgodę na jego odrzucenie. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku małoletni wraz z przedstawicielem ustawowym może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku u notariusza lub w sądzie.

Jeśli podjęliśmy już decyzję czy odrzucić spadek, czy też go przyjąć, musimy dokonać tego w odpowiedni sposób. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku lub jego odrzucenie w każdej sytuacji można złożyć w sądzie. Wystarczy do pisma dołączyć wymagane dokumenty oraz uiścić opłatę. Następnie pozostaje czekanie na posiedzenie sądu, na którym powód będzie mógł odrzucić spadek lub go przyjąć.

Droga notarialna dla osób, którym zależy na odrzuceniu spadku, jest dostępna w każdym przypadku — oznacza to, że każdy spadkobierca może złożyć przed notariuszem oświadczenie woli, w którym oświadcza, że chce odrzucić spadek.

Trochę inaczej wygląda sprawa przyjęcia spadku. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku u notariusza może złożyć jedynie w przypadku, gdy dziedziczenie odbywa się na podstawie testamentu lub ostatniej woli nie ma i o podziale majątku decydują przepisy ustawy. Notariusz może odmówić sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia w sytuacji, gdy:

• został już stworzony akt poświadczenia w stosunku do tego spadku,
• wydano postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku,
• przy sporządzeniu protokołu dziedziczenia nie byli obecni wszyscy spadkobiercy testamentowi czy ustawowi,
• istnieją lub istniały testamenty nieotwarte czy też niezgłoszone.

W powyższych przypadkach należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do odpowiedniego sądu.

Czytaj także:

Zadłużenie: Fatalna sytuacja polskich emerytów

Dodatki dla gospodarstw domowych. Kto będzie mógł liczyć na wsparcie?

Podwyżka cen gazu o 83,7 proc.? PGNiG tłumaczy się z listów do klientów