Założenia prywatyzacji GPW

Od uruchomienia Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie obserwujemy niezwykle dynamiczny jej rozwój. Dotyczy to zarówno liczby notowanych spółek, intensywności obrotów, jak i infrastruktury technicznej samej giełdy. 10 lat jej funkcjonowania dowodzi, że jest ona istotnym i trwałym elementem infrastruktury polskiej gospodarki. Osiągnęła ponadto znaczące sukcesy w trudnym, konkurencyjnym otoczeniu. Zamkniecie pewnego etapu jej działalności w połączeniu ze świadomością potencjalnych zagrożeń dowodzi potrzeby opracowania strategii dalszego jej rozwoju. Celem strategii Giełdy Papierów Wartościowych na lata 2001-2005, której podstawowy element stanowi prywatyzacja, jest wykorzystanie istniejących szans rozwojowych i zminimalizowanie zagrożeń, na które giełda jest narażona. Przekonanie o potrzebie jej prywatyzacji wyrażono m.in. w dokumencie "Harmonogram rozwoju rynku kapitałowego w Polsce do roku 2001", przyjętym przez KERM i rekomendowanym Radzie Ministrów w 1999 r.

Przykłady innych giełd (o średniej i mniejszej wielkości) wskazują na realną groźbę marginalizacji, która może także dotyczyć naszej giełdy. W przypadku jej zaistnienia można spodziewać się osłabienia pozycji GPW oraz malejących obrotów i dochodów, osłabienia uczestników obrotu giełdowego oraz słabszej pozycji negocjacyjnej giełdy w kontaktach z potencjalnymi partnerami strategicznymi. Jeśli chodzi o makroekonomiczne konsekwencje marginalizacji, należy wskazać na: utrzymanie kredytów bankowych jako podstawowego źródła finansowania w gospodarce, ograniczenie dostępu do źródeł finansowania małym i średnim firmom, zmniejszenie udziału rynku kapitałowego w gospodarce, ograniczenia w budowaniu świadomości i kultury inwestycyjnej w społeczeństwie. Świadomość zagrożenia marginalizacją wynika z obserwacji tendencji, które na polskim rynku dopiero się rodzą i mają swoje strukturalne przesłanki w cechach rynku kapitałowego i gospodarki jako całości.

W 2000 r. GPW stała się największą giełdą Europy Środkowo-Wschodniej pod względem kapitalizacji, obrotów i liczby notowanych spółek. Na tle giełd światowych polska giełda zalicza się jednak do małych giełd lokalnych. Jednakże w kontekście porównań międzynarodowych atrakcyjność GPW jest względnie niska. Decyduje o tym ograniczona płynność związana z niewielkimi rozmiarami rynku oraz małą liczbą akcji w swobodnym obrocie (tzw. free float). Do małej płynności przyczynia się także wysoki udział inwestorów strategicznych oraz Skarbu Państwa we własności notowanych akcji. Obecnie obserwuje się też słabe wyniki finansowe znacznej liczby spółek giełdowych. Poza tym w opiniach na temat polskiego rynku kapitałowego pojawiają się stwierdzenia o relatywnie wysokich kosztach uczestnictwa w polskim rynku giełdowym oraz ograniczeniach wynikających z regulacji dotyczących systemu rozliczeń.

Podstawowe założenia strategii Giełdy Papierów Wartościowych.

Strategia GPW na lata 2001 -2005 stanowi odpowiedź na zagrożenia wynikające z obecnej sytuacji oraz zidentyfikowanych trendów i tendencji. W strategii uwzględniono kilka wzajemnie powiązanych ze sobą elementów, tj. misję giełdy, długoterminowe cele strategiczne oraz zadania strategiczne. Misją giełdy jest:

a) zapewnienie przejrzystego, efektywnego i płynnego mechanizmu obrotu giełdowego, skupiającego obrót polskimi papierami wartościowymi,

b) świadczenie wysokiej jakości usług w zakresie organizacji obrotu giełdowego, produktów giełdowych i upowszechniania informacji w celu realizacji potrzeb inwestorów i emitentów. Jeśli chodzi długofalowe cele funkcjonalne, to dla GPW są nimi: utrzymanie pozycji największej giełdy regionu i dochodowego rozwoju firmy, wspieranie rozwoju efektywnej infrastruktury rynku kapitałowego w Polsce oraz zajęcie odpowiedniej pozycji w strukturach integrujących się rynków kapitałowych w Europie. Z kolei realizacja zadań ma na celu wykorzystanie szans oraz przeciwdziałanie zagrożeniom, na które GPW jest narażona. Zadania te obejmują: kluczowe inicjatywy realizacyjne, prywatyzację, ewentualny sojusz międzynarodowy, restrukturyzację. Kluczowe inicjatywy realizacyjne pogrupowano w trzy kategorie dotyczące budowania podaży, zwiększania popytu i wzmocnienia infrastruktury.

Prywatyzacja jako podstawowy element strategii GPW.

GPW jest instytucją, która od swojego powstania była bardzo mocno powiązana z transformacją i prywatyzacją polskiej gospodarki. Można powiedzieć, że utworzono ją w celu wspierania transformacji systemowej. Od początku jest spółką akcyjną, co umożliwia dalsze przekształcenia własnościowe. Dominującą rolę odgrywa w niej Skarb Państwa. Według koncepcji z 1990 r., miała być sprywatyzowana w ciągu dwóch lat. Mimo pewnych prób i inicjatyw nie doszło do tego. W stanowisku Rady Ministrów z 1999 r. zawarto plany sprywatyzowania giełdy w 2002 r. Jej prywatyzacja stanowi fundamentalny warunek zrealizowania istotnych elementów strategii. Potencjalne efekty możliwe do osiągnięcia w tym procesie to: alianse międzynarodowe, rozwój technologiczny, kultura korporacyjna firmy.

Wewnętrzna restrukturyzacja giełdy stanowi istotny czynnik realizacji strategii. Główny kierunek zmian organizacyjnych wyznaczają potrzeby rynku. Zmodyfikowana struktura powinna w sposób efektywny i elastyczny reagować na potrzeby rynku kapitałowego i wspierać realizację strategii.

Koncepcja prywatyzacji Giełdy Papierów Wartościowych.

Prywatyzacja giełdy powinna być skoordynowana z koncepcją wyboru partnera strategicznego. Jedną z możliwych opcji jest pozyskanie zagranicznego inwestora strategicznego reprezentującego znaczącą giełdę światową. Innym rozwiązaniem mogłoby być kapitałowe zaangażowanie GPW we wspólną platformę kilku giełd. Rozwiązaniem otwartym na przyszłe opcje z udziałem strategicznego partnera zagranicznego mogłoby być uwzględnienie w pierwszym etapie prywatyzacji takiej instytucji, jak np. EBOR. Niezależnie od wyboru konkretnej ścieżki prywatyzacyjnej istotne znaczenie będzie miało uwzględnienie instytucji reprezentujących polski rynek kapitałowy w nowej strukturze własnościowej GPW. Jej prywatyzacja oznaczałaby stworzenie płaszczyzny do kapitałowego zaangażowania się instytucji polskiego rynku kapitałowego, które mają wpływ na funkcjonowanie i rozwój giełdy. W tym kontekście prywatyzacja sprzyjałaby integracji interesów rynku kapitałowego w Polsce.

Istotne będzie także stworzenie możliwości zaangażowania pracowników w prywatyzację. Możliwość taka traktowana jest jako ważne motywacyjne uzupełnienie koncepcji restrukturyzacji giełdy.

Proponowane ramowe proporcje struktury własności sprywatyzowanej giełdy:

a) Skarb Państwa - 25 proc. plus 1 akcja;

b) inwestor strategiczny - do 40 proc.;

c) domy maklerskie, emitenci, instytucje finansowe - do 30 proc.;

d) pracownicy - do 5 proc.

Obserwowane tendencje międzynarodowe wyraźnie wskazują na konsolidację, koncentrację i integrację na światowym rynku giełdowym. Zajęcie przez GPW odpowiedniej pozycji w międzynarodowych sojuszach i aliansach jest zadaniem o fundamentalnym znaczeniu. Lata 1999-2000 przyniosły alianse i fuzje giełd. Mocne ruchy konsolidacyjne świadczą o rozpoczętej walce giełd narodowych o pozyskanie międzynarodowych inwestorów i emitentów.

Gdyby GPW zdecydowała się na inwestora strategicznego, najbardziej naturalnym partnerem byłby Euronext. Wynika to m.in. z długotrwałej i realizowanej z powodzeniem współpracy z partnerem francuskim, której ostatnim bardzo pozytywnym przejawem było uruchomienie systemu notowań WARSET. System giełdowy Euronextu funkcjonuje na kilku giełdach, tj. w samym Euronexcie (Paryż, Bruksela, Amsterdam) oraz w Chicago, Lizbonie, Montrealu, Meksyku, Sao Paulo, Sydney, Singapurze, Toronto, Tunisie, Ammanie, Bejrucie, Casablance. Posiadanie platformy technologicznej jednolitej z tą, którą wykorzystuje Euronext niczego oczywiście nie przesądza, ale zbliża GPW do tego właśnie partnera. Powyższe uwarunkowania nie oznaczają oczywiście zamknięcia giełdy na rozmowy z innymi potencjalnymi partnerami strategicznymi i na inne opcje sojuszy w integrującej się Europie.

Kwestię sojuszy międzynarodowych postrzegać należy nie tylko z perspektywy wyboru partnera strategicznego, ale także z uwzględnieniem potencjalnej roli GPW jako lokalnego centrum (tzw. lokalnego HUB-a) dla obrotu papierami wartościowymi w Europie Środkowej i Wschodniej. Koncepcja współpracy z partnerem strategicznym oraz idea integrującej funkcji GPW w regionie są ze sobą powiązane. Dotychczasowe działania wstępne i rozpoznawcze w tym zakresie dotyczą giełdy litewskiej, której nasza giełda zamierza zaproponować współpracę. Pierwszym jej etapem mogłaby być usługa typu "facilities management", oznaczająca udostępnienie systemu WARSET dla obrotu litewskimi papierami wartościowymi.

Prywatyzacja GPW powinna umożliwić korzystny alians międzynarodowy i stanowić przesłankę do wypracowania takiego modelu jej funkcjonowania, który sprosta konkurencji.

Zysk netto Giełdy Papierów Wartościowych za pierwsze 5 miesięcy 2001 roku spadł do 8,8 mln zł z 36,9 mln zł w analogicznym okresie 2000 roku. Również przychody w porównaniu z ubiegłym rokiem były niższe i w ciągu 5 miesięcy 2001 roku wyniosły 41 mln zł, a w tym samym okresie 2000 roku 71,7 mln zł.

Zysk netto Giełdy Papierów Wartościowych SA na koniec 2000 roku spadł do 55,4 mln zł z 73,8 mln zł w 1999 roku. Przychody netto ze sprzedaży wzrosły w 2000 roku do 139,6 mln zł z 98,8 mln zł w poprzednim roku.