Co roku rozwodzi się tysiące par. Czy można dziedziczyć po byłym małżonku?

Polskie prawo spadkowe przewiduje dwa możliwe scenariusze dziedziczenia. Pierwsze z nie to dziedziczenie ustawowe, natomiast kolejne opiera się o pozostawiony przez spadkodawcę testament. Są sytuacje, kiedy zmarły nie pozostawił po sobie żadnego dokumentu, w którym wskazuje, komu przekazuje majątek, testament nie objął całej masy spadkowej lub został uznany za nieważny. Wtedy, zgodnie z prawem dziedziczenia, majątek dzielony jest według określonej kolejności opisanej w Kodeksie cywilnym.

Kto dziedziczy po zmarłym? Pierwszeństwo mają małżonek oraz dzieci. Spadek dzielony jest między nich w równych częściach, jednak małżonkowi nie może przysługiwać mniej niż jedna czwarta wartości całego majątku. Następną grupą, która dziedziczy spadek, są rodzice zmarłego. Ci otrzymują prawo do majątku, gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych. Każdy z rodziców może odziedziczyć jedynie jedną czwartą spadku. W przypadku, gdy ojciec lub matka nie dożyli podziału spadku, ich część majątku przechodzi na rodzeństwo zmarłego, a następnie na jego zstępnych.

W sytuacji, kiedy w podziale spadku nie mogą wziąć udziału zstępni, małżonek, rodzice, rodzeństwo lub zstępni rodzeństwa to zgodnie z prawem dziedziczą dziadkowie spadkodawcy. Jeżeli jeden z nich nie dożył podziału, jego część należy się zstępnym tej osoby. Jeżeli spadkodawca nie ma żadnych krewnych, to majątek przekazywany jest zstępnym małżonka zmarłego. Masa spadkowa jest dzielona między nich w równych częściach. W sytuacji, w której zmarły nie ma krewnych, ani nie miał małżonka, jego spadek zostaje przekazany do gminy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeśli ustalenie miejsca zamieszkania nie jest możliwe, to masa spadkowa przypada Skarbowi Państwa.

Warto na samym wstępie wyjaśnić, że dziedziczenie po byłym współmałżonku nie jest możliwe. Jeżeli liczymy na to, że zdobędziemy jakąś część majątku po byłym mężu lub byłej małżonce w ramach dziedziczenia ustawowego, gorzko się zawiedziemy. To dlatego, że jeżeli sąd orzekł rozwód bądź separację, nie istnieje możliwość, aby dana osoba otrzymała spadek po zmarłym byłym małżonku w ramach dziedziczenia ustawowego. Co jednak istotne z punktu widzenia rodzica, część majątku mogą odziedziczyć dzieci. 

Warto jednocześnie pamiętać, że jeśli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy współmałżonka i jednocześnie owo żądanie było uzasadnione, to wówczas także współmałżonek może zostać wyłączony od dziedziczenia. Tak wynika z polskich przepisów, a konkretnie z art. 940 Kodeksu cywilnego. Mówimy tu o formalnym, czyli orzeczonym przez sąd stanie. Jeżeli na przykład małżonkowie nie żyją ze sobą, ale nie sformalizowali jeszcze stanu na przykład separacji, to w świetle prawa w dalszym ciągu są małżonkami. To z kolei oznacza, że małżonkowie dziedziczą po sobie nawzajem.

Dziedziczenie po byłym małżonku jest możliwe tylko w ramach testamentu. To dokument, w którym spadkodawca rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci. Na podstawie rzeczonego dokumentu masa spadkowa trafia do wskazanych przez spadkodawcę osób. Zazwyczaj testament jest sporządzany z udziałem notariusza - wówczas dokument przybiera formę aktu notarialnego.

Po byłym małżonku można dziedziczyć tylko w momencie, gdy zmarły pozostawił testament, w którym masę spadkową lub kiedy część majątku przepisał na byłego współmałżonka. Jeśli jednak tak się nie stało, a testament zostanie spisany, to były małżonek zmarłego nie ma prawa do zachowku.

Przeczytaj również:

Sprzedaż mieszkania ze spadku. Jak uregulować formalności i uniknąć podatku?

Pracownicze Plany Kapitałowe. Co z pieniędzmi po zmarłym małżonku?

Kto dziedziczy spadek po bezdzietnym? To zależy od stopnia pokrewieństwa