Felieton Gwiazdowskiego: Wszystkich Świętych i nieświętych
Dzisiaj będzie sentymentalnie. Może trochę nudno, ale tak się składa, że mamy akurat święto. Święto Wszystkich Świętych (Sollemnitas Omnium Sanctorum). Święto jest chrześcijańskie - ku czci tych, którzy osiągnęli stan zbawienia i przebywają w Niebie. Święto pozostałych - czyli Święto Zmarłych (Dzień Zaduszny) będzie jutro. Ale to dzień pierwszego, a nie drugiego listopada jest świętem. I w ten dzień wspominamy wszystkich zmarłych, choć nie wszyscy zmarli byli święci.
O ile liberałowie są indywidualistami, wyżej cenią jednostkę niż jakieś tam "społeczeństwo", to nawet oni czczą pamięć swoich bliskich. A nawet nie tylko bliskich. Nie bez powodu odwołujemy się ciągle do pamięci Adama Smitha. Nawet libertarianie odwołują się do Ludwiga von Misesa. I o ile Smith, bardziej etyk niż ekonomista, profesor teologii moralnej, na miejsce w panteonie świętych może mógłby jeszcze liczyć, to Mises pewnie już nie za bardzo.
Niektórzy utrzymują, że poza posługiwaniem się językiem to właśnie chowanie zmarłych i pamięć o nich wyróżnia nas jako ludzi od innych zwierząt.
Stąd też u ludzi od zarania ich życia plemiennego mieliśmy też pewną cześć wobec starszych. Tych, którym było stosunkowo coraz bliżej do grona zmarłych.
Dziś czytam o gerontokracji - które to słowo używane jest coraz częściej w pogardliwym kontekście, zwłaszcza wśród anonimowych obrońców praw młodych i ich trudnej sytuacji na rynku mieszkaniowym. "Dziaders" - to też dość powszechne określenie dla osób starszych, z których poglądami ukształtowanymi w ich młodości, dzisiejsi młodzi, ukształtowani w innej rzeczywistości, się nie zgadzają. Mają nawet pretensje, że ta obecna rzeczywistość jest "winą" tamtych - dziadersów właśnie.
No to zauważę, że wieża Pałacu Kultury wystaje dziś ponad Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie tak samo beznadziejnie jak wystawała 30 lat temu ponad halę Kupieckich Domów Towarowych. Ale różnica między Muzeum a halą KDT jest taka, jak między całą rzeczywistością ówczesną i obecną. Nie wiem, jak młodzi krytycy tej dzisiejszej daliby sobie radę w tamtej. A ta dzisiejsza to efekt "kultury zap....olu" tych dziadersów. Wielu z nich wspominamy właśnie dziś, choć wielu powinniśmy wspominać raczej jutro. Bo święci to nie byli. Ale ich wspominamy. Tego co stworzyli wspominać nie musimy, bo to mamy.
To oczywiście nie jest tak, że starsi są mądrzy, a młodzi głupi. Nie jest nawet tak, że ci starsi są mądrzejsi od młodych. Ale młodzi fizycy czerpią jednak od zmarłego Einstaina. Młodzi ekonomiści też mają takiego guru. To Keynes (A da niektórych to nawet Marks). O ile jednak Einstein czerpał wiedzę z teorii "dawno zmarłych fizyków", o tyle Keynes szydził z polityków, którzy byli "niewolnikami teorii dawno zmarłych ekonomistów". Zabawne, bo sam Keynes zmarł już dość dawno (jak na szybkość przemian we współczesnym świecie), a niektórzy młodzi ekonomiści pozostają niewolnikami jego teorii. Niektórzy jednak nawet Keynesa mają za "dziadersa". Z drugiej strony są krytycy Keynesa, którzy patrzą na wiele zjawisk jego oczami.
Ujawnia się tu stosunek do "dawno zmarłych" (albo nawet niedawno) i ich dorobku. Dobrze go sobie uświadomić właśnie dziś. A jeszcze bardziej jutro.
"Jedni dopatrują się w tradycji bielma na oczach ludzkości - pisał Jerzy Szacki - inni mają ją za oczy same". I jedni, i drudzy nie mają racji. Tradycja i nowoczesność mogą być w stosunku do siebie w kontrze, ale mogą też nawzajem się uzupełniać. Obie coś wnoszą do naszego życia. I to nie tylko społecznego. Ale także indywidualnego. Tak, jak nie byłoby dzisiejszego społeczeństwa bez poprzedniego, tak nie byłoby jednostek bez ich poprzedników. I tak samo jest z każdą jednostką - wszystkie, tak jak i całe społeczeństwo, mają w sobie coś po swoich poprzednikach.
Parafrazując Kurasia (to jest kod kulturowy dla "dziadersów) "jak się człowiek nie odwróci... antenaci zawsze z tyłu".
Robert Gwiazdowski
Autor prezentuje własne poglądy i opinie.
Śródtytuły pochodzą od redakcji.
