Wydziedziczenie jest zawsze trudną decyzją dla spadkodawcy. Bywa jednak, że nie ma innego wyjścia. Lata nawarstwiania się konfliktów czy inne sytuacje losowe sprawiają, że dla niektórych osób jest to jedyny słuszny krok.
Prawo do zachowku a wydziedziczenie
Warto pamiętać, że chcąc kogoś wydziedziczyć, musimy podjąć konkretne kroki i nie jest to działanie, które w jakikolwiek sposób można pozostawić domysłom. Wszystkim członkom rodziny, nawet jeśli zostali pominięci w testamencie, przysługuje prawo do pewnej części majątku. Jest to tzw. prawo zachowku. Pominięci krewni mogą ubiegać się o zachowek w sytuacji, gdy np. całość spadku została zapisana przez spadkodawcę osobie spoza rodziny lub tylko jednemu z krewnych.
Takie działanie jest jednak wyłącznie możliwe, jeśli w testamencie nie nastąpiło wydziedziczenie.
Czym jest wydziedziczenie?
Wydziedziczenie jest więc pozbawieniem krewnego prawa do zachowku po konkretnym członku najbliższej rodziny. Jest to jedyny skuteczny sposób pozbawienia możliwości roszczenia sobie prawa do części masy spadkowej.
Wydziedziczenie musi być zawarte w testamencie. Zgodnie z literą prawa, żaden inny dokument nie potwierdza wydziedziczenia.
Czy można wydziedziczyć każdego?
Polskie prawo umożliwia wydziedziczenie zstępnego, małżonka, rodzica, wnuka lub dziecka. Jednak nie może się to stać w każdym przypadku. Art. 1008 Kodeksu cywilnego określa, że osoba może zostać wydziedziczona jedynie w przypadku, jeśli:
- świadomie i umyślnie popełniła przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu spadkodawcy, ewentualnie osoby z jego kręgu
- obraziła godność spadkodawcy lub jego bliskich
- nie wypełniała obowiązków rodzinnych związanych ze spadkodawcą
- postępuje w sposób sprzeczny z normami ustalonymi w ramach wspólnoty społecznej i jest to niezgodne z wolą spadkodawcy.
Innymi słowy: aby sąd mógł stwierdzić, że wydziedziczenie jest zasadne, muszą zaistnieć specyficzne, opisane wyżej, okoliczności.
Jak wydziedziczyć skutecznie członka rodziny?
Wydziedziczenie jest poważną decyzją i jako taka pociąga za sobą szereg koniecznych formalności. Dokumentem wydziedziczenia jest testament, który został całkowicie spisany odręcznie i został opatrzony datą i miejscem. Testament musi być podpisany przez spadkodawcę pełnym imieniem i nazwiskiem.
Ostatnia wola koniecznie musi zawierać informacje na temat rozdysponowania majątku spadkodawcy: określać spadkobierców i części majątku im przyznawane przez spisującego dokument.
Osoba wydziedziczona powinna być wymieniona z imienia i nazwiska, należy także podać jej numer PESEL. Słuszności wydziedziczenia trzeba dowieść, uzasadniając taką decyzję i powołując się na konkretne powody.
Wydziedziczenie dotyczy jedynie tej konkretnej osoby: jej zstępni są uprawnieni do zachowku (czyli np. jeśli wydziedziczonym jest dziecko, jej dzieci, czyli wnuki spadkobiercy, mają nadal prawo do zachowku).
Przebaczenie: Termin, który warto znać, bo chroni od wydziedziczenia
Art. 1010 Kodeksu cywilnego określa, że niemożliwe jest wydziedziczenie spadkobiercy, jeżeli spadkodawca mu przebaczył. Co ważne, przebaczenie nie musi być zachowaniem sformalizowanym, chociaż może.
Jeżeli doszło do przebaczenia, przebaczający nie może się rozmyślić i wydziedziczyć spadkobiercę. Jeśli do wybaczenia doszło po sporządzeniu testamentu, warto ponownie sporządzić testament i usunąć z niego zapis o wydziedziczeniu.
Jeśli nie jest to możliwe, zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 r. w spr. III CZP 37/18, przebaczenie powoduje bezskuteczność wydziedziczenia zapisanego w testamencie.
Spadkobierca co prawda w tej sytuacji odzyskuje prawo do zachowku, ale nie uzyskuje statusu spadkobiercy ustawowego. W każdej indywidualnej sytuacji wskazane jest zasięgnięcie porady radcy prawnego celem ustalenia dalszego postępowania.
KO
