Klasa średnia określana jest zwykle na podstawie osiąganych zarobków, choć nie jest to idealna miara. Trudno jednoznacznie wskazać, kto należy do klasy średniej, bo samo pojęcie pochodzi z pogranicza socjologii i ekonomii. Dlatego też nie ma jednego ogólnie przyjętego sposobu na klasyfikację przedstawicieli klasy średniej.
Ile zarabia klasa średnia?
Polski Instytut Ekonomiczny określa klasę średnią na podstawie wskaźnika EHDI (Equivalised Household Disposable Income). Ten obliczany jest poprzez podzielenie dochodu w gospodarstwie domowym przez określony wskaźnik zależny od liczby osób.
Przy określaniu, ile zarabia klasa średnia w tej metodzie bierze się pod uwagę medianę (wartość środkową) zarobków. Badania PIE z 2019 roku wskazały, że do klasy średniej zaliczały się wówczas osoby zarabiające w przedziale od 67 proc. do 200 proc. mediany zarobków.
Kwestią zarobków klasy średniej zajęła się także OECD, czyli Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Ta wskazała, że klasa średnia zarabia od 75 proc. do 200 proc. mediany zarobków na jedną osobę w gospodarstwie domowym.
Taka mediana w polskiej gospodarce narodowej w połowie 2024 roku według GUS wynosiła 6641 zł brutto. Podstawiając tę liczbę pod wytyczne PIE dowiadujemy się, że klasa średnia powinna zarabiać od 4449 zł do 13 282 zł. Tymczasem OECD wskazuje, że klasa średnia powinna mieć do rozdysponowania od 4980 zł do 13 282 zł na jedną osobę w gospodarstwie domowym.
Klasa średnia zarabia przynajmniej 6 tys. zł? Tak wynika z ostatnich obliczeń
Warto jednak zwrócić także uwagę na przeciętne zarobki w Polsce. Z danych GUS wynika, że średnia krajowa w grudniu 2024 sięgała ponad 8800 zł. Gdyby tę wartość uznać za medianę i podstawić pod obliczenia wedle propozycji OECD, moglibyśmy wskazać, że klasa średnia zarabia od 6600 zł do 17 600 zł na osobę w gospodarstwie domowym.
Są to jednak wyliczenia obarczone dużym marginesem błędu. Średnia krajowa obliczana przez GUS jest w oparciu o zarobki około 6,5 mln osób (liczone są jedynie firmy zatrudniające przynajmniej 10 pracowników), podczas gdy w Polsce zatrudnienie wynosi około 17 mln osób.
Polacy czują się klasą średnią
Podane powyżej kryteria pozwalają określić, że w Polsce do klasy średniej zalicza się około 54 proc. społeczeństwa. Jednak badania CBOS wskazują, że za klasę średnią uważa się dużo więcej Polaków. W 2020 roku w badaniu aż 77 proc. ankietowanych określiło się jako przedstawiciele klasy średniej. Z tych 77 proc. 14 proc. określiło się jako klasa średnia niższa, 46 proc. jako właściwa, a 17 proc. jako wyższa.
Takie rozbieżności między wyliczeniami a badaniami ankietowymi pokazują problem w jednoznacznym określeniu klasy średniej. Choć zarobki są ważne dla określenia klasy średniej, to nie są jedyne.
W ocenie swojej przynależności klasowej respondenci często biorą pod uwagę także wykształcenie. Często też w ocenach osób ankietowanych wysokość zarobków pozwalająca określić się jako klasa średnia jest dużo niższa niż chociażby w przypadku wspomnianych wskazań OECD. Badania CBOS wskazują, że wielu Polaków za próg zarobków pozwalających do zaliczenia jako klasa średnia uznaje płacę minimalną.
Przemysław Terlecki
