Ukraina ma plany dotyczące gazu łupkowego. Chcą działać przy polskiej granicy

Według brytyjskiej gazety, powołującej się na ukraińskie źródła, Kijów poszukuje zagranicznych inwestorów do finansowania kosztownego wydobycia gazu łupkowego metodą szczelinowania (fracking). W tym celu delegacja rządowa uczestniczyła w Forum Energetycznym w Baku. Łupki - zdaniem "Telegraph" - mają wspomóc powojenne ożywienie gospodarki Ukrainy.

Jak podał ukraiński portal agroreview.com, w zachodniej Ukrainie przeprowadzono już testowe odwierty, które miały "potwierdzać potencjał" w zakresie szczelinowania.

W Baku przedstawiciele rządu Ukrainy zaprezentowali plan stworzenia łupkowego hubu i wymienili dwie możliwe lokalizacje: rejon na osi Lwów-Lublin, a więc blisko granicy z Polską, i złoża w okolicach Oleska, na wschód od Lwowa. Jak podał portal agroreview.com, eksperci szacują, że ukraińskie rezerwy gazu łupkowego wynoszą od 0,8 do 1,5 bln m sześc.

"To jest oczywiście dużo, ale przypomnę, że pierwszy komunikat sprzed kilkunastu lat, dotyczący potencjału wydobycia gazu z łupków w Polsce, mówił o 5,5 bln m3, jeszcze więcej niż szacują dziś u siebie Ukraińcy" - podkreślił w rozmowie z PAP prof. Krzysztof Szamałek. 

Ponad dekadę temu Polska była postrzegana jako jedno z najbardziej obiecujących miejsc pod względem występowania gazu łupkowego. W 2011 roku roczne zużycie gazu w Polsce wyniosło około 14 mld m sześc., a szacowane wtedy zasoby gazu łupkowego mogły zaspokoić krajowe potrzeby energetyczne na kolejne 200-300 lat (według analizy sejmowej z 2011 r. pt. "Perspektywy wydobycia gazu łupkowego w Polsce"). Dla porównania, zasoby gazu łupkowego w USA - światowego lidera w jego wydobyciu - oceniano wtedy na 6,7-23 bln m sześc.

"5,5 bln to nieprawdopodobnie wielka ilość gazu, stawiająca kraj, który ma takie złoża w rzędzie dużych producentów. To się jednak nie spełniło" - przypomina prof. Szamałek, odnosząc się do ówczesnych planów i ambicji Polski. Jak wskazuje, wykonano wówczas około 100 otworów wiertniczych. W miarę ich wykonywania pojawiały się kolejne, bardziej precyzyjne prognozy dotyczące zasobności Polski w gaz łupkowy - jednak były one wciąż obniżane, "aż ustalono, że gazu łupkowego w ilościach gospodarczych nie ma".

Zrealizowano wówczas także szereg wierceń na Lubelszczyźnie - a więc blisko rejonów, które wskazują obecnie władze Ukrainy. Także tam nie znaleziono jednak znaczących złóż gazu łupkowego.

Jak wyjaśnia prof. Szamałek, szacunki wielkości złóż przygotowuje się na podstawie eksperymentalnych wierceń i mogą one dotyczyć jedynie poszczególnych otworów. Jeśli chce się oszacować przypływ gazu w większej formacji, trzeba wtedy wykonać np. 50 - 60 otworów. "Dopiero po potwierdzeniu możliwości generowania przypływu gazu na określonym poziomie w każdym z tych otworów i uśrednieniu można mówić o dokładnym szacunku" - tłumaczy ekspert.

W jego opinii niezadowalające efekty przeprowadzonych w Polsce testów wynikały m.in. z "niewielkiej miąższości warstw łupkowych, niskiej zawartości łącznej substancji organicznej, tak zwanego współczynnika TOC (całkowity węgiel organiczny, wskaźnik będący elementem procesu oceny skał łupkowych jako niekonwencjonalnych złóż węglowodorów) i historii geologicznej regionu badań możliwości występowania gazu łupkowego".

Dlatego teraz szef polskiego PIG jest ostrożny w komentowaniu zapowiadanego przez Ukraińców boomu na łupki przy granicy z Polską. Szamałek podkreśla, że nie otrzymał nowych informacji od ukraińskiej służby geologicznej świadczących o "istnieniu przesłanek o występowaniu w tym rejonie znaczących złóż gazu łupkowego".

Jego zdaniem trzeba poczekać na bardziej precyzyjne informacje, bo nie wiadomo nawet, "czy chodzi o łupki dewońskie, czy o starsze ordowicko-sylurskie", które ponad dekadę temu - w okresie nadziei na to, że staniemy się łupkowym potentatem - badali także Polacy.

W opinii profesora informacje na temat ukraińskich planów płynące głównie z mediów są zbyt ogólne i niepoparte żadnym znanym mu materiałem badawczym. "Są obliczone na rozbudzenie zainteresowania rynku i inwestorów" - ocenił prof. Szamałek.

Zapytany o możliwość zaistnienia sporu z Kijowem w sprawie zlokalizowania wydobycia zbyt blisko granicy z Polską, prof. Szamałek ocenił, że na razie, z powodu niedostatku informacji, trudno cokolwiek przesądzać.

"Można powiedzieć, że prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegoś sporu jest niewielkie" - uznaje ekspert. Dodaje, że kwestie związane z wydobyciem węglowodorów blisko granicy innego państwa regulują istniejące przepisy, także prawa międzynarodowego.

Profesor podkreśla także, że w przeciwieństwie do złóż konwencjonalnych ropy czy gazu, gaz łupkowy nie występuje w formie swobodnej i odwiert do warstwy, w której jest zawarty, nie powoduje jego uwalniania się. Dlatego przy jego wydobyciu nie ma mowy o ewentualności "podbierania" złoża sąsiadowi.

"Łupek, w którym znajduje się gaz, jest twardą skałą i aby uzyskać przepływy, potrzebne jest szczelinowanie, żeby wyzwolić cały proces wydobycia gazu. To nie jest związane z podciąganiem gazu od sąsiada, tylko jest wyciąganiem gazu, który wypływa w miejscu, gdzie przeprowadzono szczelinowanie" - tłumaczy.

Prof. Szamałek nie wykluczył, że testy prowadzone przez Ukraińców mogą w przyszłości zmienić także dotychczasową ocenę potencjału polskich złóż. "Geologia jest nauką dynamiczną i zawsze coś się może zmienić. Wystarczy pojawienie się nowej danej, odkrycie nowego minerału czy formacji, aby pojawiła się przesłanka, że jest szansa na występowanie nagromadzeń o charakterze złożowym".