Zmiana zasad ustalania prawa do świadczeń rodzinnych
Znowelizowane zasady przyznawania prawa do świadczeń rodzinnych zaczną obowiązywać z dniem 1 stycznia 2012 r., choć część z nich już ma zastosowanie. Zmiana przepisów ma na celu m.in. ustalenie dochodu, od którego uzależnione jest prawo do zasiłku wraz z dodatkami, jak najbardziej zbliżonego do faktycznie uzyskiwanego przez rodzinę w okresie pobierania tych świadczeń. Ponadto ogranicza prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, eliminując przy okazji pewne nieścisłości związane z interpretacją przepisów.
Nowe zasady przyznawania świadczeń rodzinnych zostały określone w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. nr 205, poz. 1212). Wejdą one w życie z dniem 1 stycznia 2012 r., za wyjątkiem przepisów dotyczących przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, które obowiązują już od 14 października 2011 r. Nowelizacja ma na celu przede wszystkim dostosowanie prawa do wyroków Trybunału Konstytucyjnego, w tym m.in. z dnia 30 czerwca 2009 r. (sygn. akt P 45/08) w sprawie dochodu utraconego.
Od 1 stycznia 2012 r. dochodem, na podstawie którego ustala się prawo do świadczeń rodzinnych, będą przychody podlegające opodatkowaniu na podstawie wskazanych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.) (tj. art. 27, 30b, 30c i 30e) pomniejszone o:
- koszty uzyskania przychodu,
- należny podatek dochodowy od osób fizycznych,
- składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz
- składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Brany więc będzie pod uwagę m.in.:
- przychód opodatkowany wg skali podatkowej,
- dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów,
- dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej opodatkowany podatkiem liniowym,
- dochód z odpłatnego zbycia nieruchomości.
Od nowego roku zostanie rozszerzony katalog przesłanek uznawanych za utratę i uzyskanie dochodu. Za utratę dochodu uznana będzie również utrata:
- zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego, przysługujących po utracie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, a także
- zasądzonych świadczeń alimentacyjnych w związku ze śmiercią osoby zobowiązanej do tych świadczeń.
Natomiast uzyskanie zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego, przysługujących po utracie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej zostanie potraktowane jako uzyskanie przychodu.
Zasady postępowania w przypadku utraty i uzyskania dochodu, określone w § 17 i 18 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. z 2005 r. nr 105, poz. 881 ze zm.), z nowym rokiem znajdą swoje uregulowanie bezpośrednio w ustawie o świadczeniach rodzinnych.
W przypadku uzyskania przez członka rodziny przychodu w roku, z którego dochody stanowią podstawę do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych, uzyskany dochód zostanie podzielony przez liczbę miesięcy, w których został osiągnięty, o ile dana osoba będzie go otrzymywała w dniu ustalania prawa do świadczeń rodzinnych. Jeśli natomiast został uzyskany po roku, z którego dochody stanowią podstawę do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych, dochód członka rodziny powiększy się o kwotę uzyskanego przychodu z miesiąca następującego po miesiącu, w którym został on osiągnięty. Pozwoli to na ustalenie dochodu zbliżonego do dochodu faktycznie uzyskiwanego przez rodzinę w okresie pobierania świadczeń.
Przy ustalaniu prawa do świadczeń rodzinnych nie zostaną uwzględnione (tak jak obecnie) stypendia za wyniki w nauce i sporcie, za wyjątkiem stypendiów przysługujących na podstawie ustawy o sporcie.
Począwszy od 14 października br. ze świadczenia tego nie mogą korzystać osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności. Ma to na celu wykluczenie fikcyjnego pobierania świadczenia pielęgnacyjnego przez członków rodziny, którzy sami wymagając pomocy osoby trzeciej w wykonywaniu codziennych czynności życiowych, nie są w stanie sprawować opieki nad osobą niepełnosprawną.
Prawa do świadczenia pielęgnacyjnego pozbawiono również osoby, które mają ustalone prawo do renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego (emerytury albo renty). Uniemożliwiono także otrzymywanie więcej niż jednego świadczenia pielęgnacyjnego w rodzinie lub z tytułu opieki nad tą samą osobą.
Sprawy o świadczenia rodzinne, do których prawo powstanie przed 1 stycznia 2012 r., będą rozpatrywane na dotychczasowych zasadach.
Natomiast dla rozwiania wątpliwości czy osoba mająca już przyznane świadczenie pielęgnacyjne faktycznie sprawuje opiekę nad osobą niepełnosprawną i spełnia pozostałe warunki ustawowe, wprowadzono możliwość przeprowadzania wywiadów także po wydaniu decyzji przyznającej świadczenie.
W razie śmierci osoby zobowiązanej do zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, należności te wraz z ustawowymi odsetkami po 31 grudnia 2011 r. ulegną wygaszeniu.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 ze zm.)
autor: Bożena Dziuba
Gazeta Podatkowa nr 92 (820) z dnia 2011-11-17