Ceny netto i brutto w umowach

Jeśli z zawartej umowy nie wynikało, czy podana w niej cena jest ceną netto, czy brutto, to należy przyjąć, że zawiera ona już w sobie podatek VAT. Podstawą takiej interpretacji jest art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o cenach (Dz. U. z 2001 r. nr 97, poz. 1050 ze zm.). Wynika z niego, że przez cenę rozumie się wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę. W cenie uwzględnia się podatek VAT oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu tymi podatkami.

Przedsiębiorcy w relacjach z konsumentami mają obowiązek posługiwania się cenami brutto, stosownie do ustawy o cenach. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stoi na stanowisku, że posługiwanie się cenami netto w umowach zawieranych z konsumentami stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na uchybieniu obowiązku udzielenia konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej w celu niezwiązanym bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową.

Oznaczanie cen towaru w wysokości netto wywołuje mylne wrażenie u konsumenta, iż jest ona niższa niż w rzeczywistości, sugerując, że można nabyć towar w cenie konkurencyjnej w stosunku do innych podobnych oferowanych na rynku. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z 19 maja 2005 r. (sygn. akt XVII Ama 11/2004) za nieprawidłowe uznał podawanie w relacjach z konsumentami ceny przy zastosowaniu formuły "kwota netto plus VAT". W ocenie sądu, na przedsiębiorcy ciąży obowiązek oznaczania cen towaru zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Natomiast konsument ma prawo znać cenę towaru, a nie obliczać ją sam, bez względu na to, czy przy cenie towaru umieszczono ogólnikową informację - cena netto, cena + VAT itp. Informacja o cenie towaru w wysokości (wartości) nieuwzględniającej podatku jest informacją nierzetelną, nieprawdziwą i niepełną. Stosowanie w reklamie skierowanej do konsumentów cen netto sąd uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Zakwalifikował to też jako nieuczciwą praktykę rynkową i czyn nieuczciwej konkurencji. Taka reklama może wprowadzać klienta w błąd i przez to wpływać na decyzje konsumentów co do nabycia towaru lub usługi.

W umowach z konsumentami należy stosować ceny brutto.

W umowach między przedsiębiorcami można posługiwać się cenami netto. To, że cena nie zawiera podatku VAT musi jednak wynikać z umowy. Nie ma domniemania, że ceny w relacjach między przedsiębiorcami są cenami netto. Przeciwnie, z ustawy o cenach wynika, że co do zasady podana cena zawiera już w sobie podatek VAT.

Posługiwanie się w umowach cenami netto ma być sposobem zabezpieczenia się na wypadek, gdyby w międzyczasie zmieniły się stawki podatku VAT. W przypadku umów zawieranych z podmiotami niebędącymi konsumentami (czyli np. umów między przedsiębiorcami) nie ma przeszkód, aby wyraźnie zapisać, że w razie zmiany stawki podatku VAT nastąpi odpowiednia zmiana ceny.

Inaczej wygląda sprawa w przypadku umów z konsumentami. We wzorcu umowy między przedsiębiorcą a konsumentem może zostać zamieszczone postanowienie o tym, że wzrost stawek VAT spowoduje wzrost ceny, jeśli spełniony jest dodatkowy warunek. Umowa musi równocześnie przyznawać konsumentowi prawo odstąpienia od umowy, jeśli nie zaakceptuje on podwyższonej ceny. Za odstąpienie od umowy z powodu braku akceptacji podwyższonej ceny nie można nakładać na konsumenta obowiązku zapłaty kary umownej ani przewidywać zatrzymania przez przedsiębiorcę dotychczasowych wpłat. Konsument powinien więc mieć możliwość odstąpienia od umowy z powodu braku akceptacji nowej ceny bez żadnych negatywnych konsekwencji.

We wzorach umów z konsumentami nie można zamieszczać postanowień, które nie zostały indywidualnie uzgodnione i jednocześnie kształtują prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Są to tzw. niedozwolone klauzule umowne. Takie zapisy nie wiążą konsumentów. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przykładem niedozwolonych postanowień umownych są te, które pozwalają przedsiębiorcy na podniesienie ceny z powodu wzrostu podatku VAT, nie dając równocześnie konsumentowi prawa do odstąpienia od umowy.

Za stosowanie niedozwolonych klauzul umownych przedsiębiorcom grożą kary nakładane przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Przedsiębiorcy narażają się też na postępowanie sądowe przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie o uznanie stosowanych przez nich klauzul za niedozwolone. Jeśli sąd uzna, że zapisy stosowane przez przedsiębiorcę są niedozwolonymi klauzulami umownymi, trafią one do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Wpisanych do tego rejestru postanowień nie mogą też stosować inni przedsiębiorcy. Do rejestru wpisano już kilka postanowień o zmianie ceny w razie zmiany stawki VAT.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)

autor: Andrzej Janowski
Gazeta Podatkowa nr 94 (822) z dnia 2011-11-24

GOFIN podpowiada