Spis treści:
BIZNES INTERIA na Facebooku i jesteś na bieżąco z najnowszymi wydarzeniami
Jakie podwyżki na towary akcyzowe?
Jak wskazuje, harmonogram podnoszenia stawek akcyzy na te produkty do 2027 roku Ministerstwo Finansów przedstawiło i skonsultowało z przedsiębiorcami odpowiednio wcześniej, a efektem dotychczasowych zmian jest wzrost dochodów budżetu państwa i rekordowo niski udział szarej strefy, która w przypadku rynku tytoniowego nie przekracza w tej chwili 5 proc. - Przewidywalne, konsultowane z biznesem i rozplanowane na wiele lat podatki są potrzebne polskiej gospodarce - zgodnie komentowali eksperci uczestniczący razem z wiceministrem finansów Arturem Soboniem w debacie podatkowej podczas Krynica Forum 2022. - Stabilne podatki - proste i powszechne - powinny być polskim znakiem firmowym. Jak na razie o stabilnych podatkach opowiadają kolejne rządy, ale dalej tej stabilności nie widzimy - podkreśla w rozmowie z agencją Newseria Biznes jeden z uczestników debaty, Jarosław Sachajko, wiceprzewodniczący sejmowej Komisji Rolnictwa i członek Komisji Finansów.
Poseł Kukiz’15 przyznaje jednak, że są wyjątki od tej reguły, czego przykładem jest mapa akcyzowa resortu finansów na używki.
- Podatki powinny być przewidywalne, bo proces inwestycyjny rozpoczyna się od decyzji, czy warto w ogóle inwestować w daną branżę. Wiedząc, jak ona będzie się rozwijała w kolejnych latach, inwestor podejmuje świadomą decyzję - dodaje Jarosław Sachajko.
- W ostatnich latach przedsiębiorcy byli zbyt często zaskakiwani zmianami podatków i to chyba stało się już "nową, świecką tradycją". Nie dość, że tych projektów zmian prawa podatkowego jest bardzo dużo, ponieważ rząd zmierza do zwiększania dochodów z podatków, to równocześnie na świecie dzieje się wiele istotnych dla gospodarki rzeczy, na które również trzeba reagować w warstwie legislacyjnej. Problem polega na tym, że te działania legislatora są mocno nieskoordynowane i każdy działa w swoim obszarze. Niestety później one wszystkie kumulują się w ostatecznym bilansie przedsiębiorców - mówi Przemysław Ruchlicki, ekspert prawno-gospodarczy w KIG.
Oceny polskiego systemu podatkowego
Jak pokazało ubiegłoroczne badanie firmy doradczej KPMG, przedsiębiorcy oceniają polski system podatkowy raptem na 2,18 pkt w pięciostopniowej skali, przy czym najniżej ocenianymi przez nich obszarami są właśnie stabilność przepisów oraz wcześniejsze informowanie o planowanych zmianach w prawie podatkowym.
- Te zmiany są zbyt częste, zbyt głębokie i wprowadzane zbyt szybko - mówi Przemysław Ruchlicki. - O ile jeszcze duzi przedsiębiorcy działają we względnie stabilnym środowisku i mają swoje strategie podatkowe, które po prostu dostosowują, o tyle już ci mniejsi mają bardzo duży problem, bo ani księgowa nie wytłumaczy im, jakie podatki będą płacili za miesiąc, ani oni sami nie są w stanie tego zrobić. I to jest problem.
Jako dobry przykład tego, jak powinny być komunikowane i wprowadzane zmiany podatkowe, eksperci wskazują na mapę akcyzową, czyli harmonogram zmian stawek tego podatku na alkohol i wyroby tytoniowe rozpisany do 2027 roku. Ministerstwo Finansów przedstawiło go jesienią ubiegłego roku jako odpowiedź na pojawiające się w przestrzeni publicznej dyskusje na temat możliwych zmian w wysokości akcyzy.
Od stycznia zmiany stawek
Od stycznia akcyza na alkohol (oprócz cydru i perry) wzrosła o 10 proc., minimalna stawka akcyzy na papierosy została podniesiona ze 100 do 105 proc., stawka kwotowa na wyroby nowatorskie wzrosła o 100 proc. i została wprowadzona minimalna stawka akcyzy na tytoń do palenia w wysokości 100 proc. W kolejnych latach akcyza będzie wzrastać po 5 proc. r/r w przypadku alkoholu oraz po 10 proc. w przypadku papierosów, tytoniu do palenia i wyrobów nowatorskich.
- Ta mapa pozwala przedsiębiorcom planować obciążenia podatkowe w pięcioletniej perspektywie i przygotować się na to, jak będzie wyglądał ich bilans. Branża bardzo ją sobie ceni i pozostaje tylko życzyć sobie, ażeby podobne rozwiązania były stosowane chociażby w przypadku VAT-u i CIT-u - mówi ekspert KIG.
- Przyjęta mapa akcyzowa się sprawdza, ponieważ rynek nie lubi zaskakiwania, nie lubi zmian. Widzieliśmy to już w przypadku Polskiego Ładu i podatku od ponadnormatywnych zysków. Dlatego trzeba uszanować to, co zostało wypracowane w konsensusie społecznym, czyli podwyżki akcyzy do 2027 roku mamy przygotowane dobrze i tego należałoby się trzymać - mówi prof. Konrad Raczkowski, prorektor UKSW, ekspert Centrum Gospodarki Światowej UKSW.
Przewidywalność i stabilność systemu podatkowego ma duże znaczenie nie tylko dla przedsiębiorców, ale i w kontekście trzymania w ryzach szarej strefy. Jak wskazuje wiceprezes Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych Jacek Fundowicz, tegoroczna podwyżka akcyzy na wyroby tytoniowe - wbrew początkowym obawom branży - nie przełożyła się na spadek sprzedaży i wzrost szarej strefy.
W I półroczu br. odnotowano bowiem wzrost sprzedaży papierosów o nieco ponad 12 proc. w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego. Z kolei udział szarej strefy w rynku tytoniowym zmalał i obecnie jest rekordowo niski: wynosi mniej niż 5 proc., podczas gdy jeszcze w 2015 roku sięgał 18-19 proc.
- Tak duży udział szarej strefy w rynku tytoniowym jeszcze kilka lat temu wynikał m.in. z tego, że podwyżki podatku akcyzowego, które były wówczas wdrażane, były dokonywane w sposób chaotyczny. Wiedzieliśmy, że będziemy dążyli do podwyższania podatku akcyzowego, nie było nigdy wiadomo, kiedy to nastąpi i o ile. Ponadto istniały też jeszcze luki prawne, które umożliwiały wchodzenie w tę szarą strefę - tłumaczy Jacek Fundowicz. - Fakt, że dziś jej udział w rynku jest w tej chwili tak niski, wynika z szeregu czynników, a jednym z nich jest właśnie to, że mamy mapę akcyzową.
- Francja, która wprowadziła aż 57-proc. wzrost obciążeń podatkowych na wyroby tytoniowe, tylko w ubiegłym roku straciła 6,2 mld euro dochodów budżetowych z tego tytułu, a szara strefa urosła im z 13 do 30 proc. Dlatego nie podążajmy tą drogą - mówi prof. Konrad Raczkowski.
Jakie dochody z podwyżek akcyzy?
Akcyza to drugie największe (po podatku VAT) źródło dochodów do budżetu państwa, które zapewnia 70-75 mld zł wpływów rocznie. Niski udział szarej strefy przekłada się na zwiększone wpływy z tego podatku. W przypadku wyrobów tytoniowych ich wysokość sięgnęła w ubiegłym roku rekordowe 23 mld zł.
- Mamy już dane wskazujące, że w I połowie br. te wpływy z akcyzy na wyroby tytoniowe były o kolejne 1,5 mld zł wyższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. To wynika właśnie ze spadku szarej strefy i podwyżki podatku akcyzowego na papierosy - mówi wiceprezes Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych.
Niestabilność systemu prawnego i podatkowego jest od lat wskazywana przez polskie firmy jako jedna z głównych barier prowadzenia działalności gospodarczej. Jak pokazuje opracowywany przez Grant Thornton "Barometr prawa", w ubiegłym roku uchwalono 21 tys. stron maszynopisu nowych aktów prawnych (w tym 16,8 tys. stron rozporządzeń i 3,1 tys. stron nowych ustaw). Oznacza to wzrost o 40,5 proc. względem poprzedniego roku. Tempo prac parlamentu było ekspresowe - uchwalenie ustawy w 2021 roku trwało średnio 85 dni (wobec 77 przed rokiem), a dla przedsiębiorców coraz większym problemem jest skracanie się okresu vacatio legis, który w założeniu ma umożliwić im spokojne dostosowanie się do zmian w przepisach gospodarczych. Tymczasem w 2021 roku nowe przepisy wchodziły w życie średnio po niecałych dwóch miesiącach od publikacji w Dzienniku Ustaw. Ponad połowa (56 proc.) rządowych ustaw uchwalonych w 2021 roku nie miała też udokumentowanych konsultacji publicznych.
Niestabilne prawo podatkowe
Problem najlepiej widać na przykładzie prawa podatkowego. W 2021 roku w życie weszło 269 stron ustaw z obszaru nowelizacji podatków, w tym 140 w ramach Polskiego Ładu. Jak wskazuje Grant Thornton, to jeden z trzech najwyższych wyników w ostatnich trzech dekadach. Jeśli mierzyć liczbą stron ustaw, najmocniej zmieniły się przepisy dotyczące akcyzy (87 stron - najwięcej od 2008 roku), PIT (50) i VAT (47). Ustawy Polskiego Ładu wchodziły w życie średnio po mniej niż półtora miesiąca od publikacji w Dzienniku Ustaw, dwie z nich - już następnego dnia. O tym, jak bardzo chaotyczny był proces legislacyjny Polskiego Ładu, świadczy fakt, że ustawa ta doczekała się sześciu zmian istotnych założeń reformy już na samym etapie procedowania w rządzie i parlamencie, jednej autopoprawki rządu oraz pięciu nowelizacji.
O roli stabilnej polityki fiskalnej w niestabilnych gospodarczo czasach eksperci rozmawiali podczas panelu, jaki odbył się w ramach Krynica Forum 2022. Wydarzenie zorganizował Instytut Kościuszki.
