Rozliczenia pieniężne między firmami

Naruszenie tego obowiązku przy rozliczeniach związanych z obrotem dewizowym może się skończyć postępowaniem karnym skarbowym.

Limit rozliczeń gotówkowych

Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą powinno następować za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy spełnione są łącznie dwa warunki:

1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz

2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 euro.

Limit ustala się według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.

Jeśli jednorazowa wartość transakcji przekracza 15.000 euro, to cała transakcja (a nie tylko nadwyżka ponad kwotę 15.000 euro) powinna zostać zrealizowana za pośrednictwem rachunku bankowego. Limit odnosi się do jednorazowej wartości transakcji, a nie do miesięcznych obrotów z kontrahentem.

Ponieważ naruszenie obowiązku rozliczeń bezgotówkowych z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie jest ani przestępstwem, ani wykroczeniem skarbowym i nie przewidziano sankcji karnych za jego nieprzestrzeganie, więc niektórym firmom zdarza się przyjmować płatności gotówkowe przekraczające limit. Konsekwencje mogą jednak przyjść z nieoczekiwanej strony. Problemy mają np. firmy w razie wydatkowania środków z unijnych dotacji z naruszeniem wskazanego obowiązku.

Pośrednictwo banków w rozliczeniach dewizowych

Limit 15.000 euro obowiązuje także w przypadku rozliczeń związanych z obrotem dewizowym. Rezydenci i nierezydenci mają obowiązek dokonywać przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju związanych z obrotem dewizowym za pośrednictwem banków, jeżeli kwota przekazu lub rozliczenia przekracza równowartość 15.000 euro (art. 25 Prawa dewizowego). Kurs walut ustala się przy zastosowaniu średniego kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w dniu poprzedzającym dokonanie czynności (art. 2 ust. 3 Prawa dewizowego). Prawo dewizowe nakazuje korzystać z pośrednictwa banków przy rozliczeniach przekraczających 15.000 euro, dokonywanych w Polsce między:

rezydentami (podmiotami krajowymi), gdy walutą rozliczenia jest waluta obca,

rezydentem a nierezydentem, bez względu na walutę rozliczenia.

Nieprzestrzeganie tego obowiązku może skończyć się sprawą karną. Dokonywanie rozliczeń związanych z obrotem dewizowym kwot przekraczających 15.000 euro bez pośrednictwa banków jest przestępstwem karnym skarbowym zagrożonym karą grzywny. Przypadki mniejszej wagi kwalifikowane są jako wykroczenie skarbowe. Wynika to z art. 106j Kodeksu karnego skarbowego (Dz. U. z 2007 r. nr 111, poz. 765 ze zm.).

Polscy przedsiębiorcy od 24 stycznia 2009 r. mogą rozliczać się między sobą w walutach obcych bez konieczności uzyskiwania indywidualnego zezwolenia dewizowego w Narodowym Banku Polskim. Trzeba jednak pamiętać o limicie 15.000 euro.

Nowe obowiązki zniechęcą do rozliczeń gotówkowych

Zniechęcić firmy do przyjmowania zapłaty gotówką większych kwot powinny wchodzące dziś w życie zmiany w ustawie o praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Wszyscy przedsiębiorcy przyjmujący płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej 15.000 euro będą musieli w przyszłości takie transakcje rejestrować i zgłaszać Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej, również gdy zapłata będzie dokonywana w drodze więcej niż jednej operacji. Nie wcześniej niż za rok Minister Finansów powinien wydać rozporządzenie określające wzór rejestru, sposób jego prowadzenia, przekazywania danych Generalnemu Inspektorowi. Do tego czasu obowiązek rejestrowania przez przedsiębiorców transakcji i ich przekazywania Generalnemu Inspektorowi został odroczony.

Niezarejestrowanie i niezgłoszenie Generalnemu Inspektorowi takich transakcji może dla przedsiębiorcy skończyć się bardzo wysoką karą pieniężną, nawet do 750.000 zł.

Chcąc zatem w przyszłości uniknąć konieczności rejestrowania takich transakcji, trzeba będzie odmawiać przyjmowania gotówką zapłaty kwot przekraczających równowartość 15.000 euro. Jeśli płacić w ten sposób będzie chciał przedsiębiorca, odmowę należy uzasadnić ogólnym zakazem przyjmowania płatności takich kwot gotówką wynikającym z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W przypadku klientów niebędących przedsiębiorcami odmowy nie będzie można uzasadnić tak łatwo, bo prawo nie zabrania przyjmowania od nich płatności gotówką nawet znacznych kwot. Dlatego najlepszym rozwiązaniem będzie zapisywanie w umowie, że zapłata nastąpi na rachunek bankowy. Można będzie wtedy, powołując się na zapisy umowy, odmówić przyjęcia gotówki, unikając tym samym problemów związanych z rejestrowaniem takiej transakcji.

Po transakcji zostaje ślad

Płacenie przelewem ma jeszcze jedną przewagę nad rozliczeniami gotówkowymi: w banku zostaje ślad po dokonanej transakcji. W razie nieotrzymania czy zgubienia pokwitowania nie powinno być wtedy problemu z udowodnieniem, że zapłata nastąpiła. Zdarzają się przypadki sądowych sporów o zapłatę, w których pozwana firma twierdzi, że zapłaciła gotówką, nie ma jednak na to pokwitowania, co stawia ją w trudnej sytuacji. Nie zawsze na fakturze VAT zamieszczana jest adnotacja "zapłacono gotówką", często można tam jedynie przeczytać "sposób zapłaty - gotówka", co nie wskazuje jednoznacznie, że zapłata faktycznie nastąpiła. W razie sądowego sporu to dłużnik pozwany o zapłatę musi udowodnić, że ze swojego obowiązku już się wywiązał.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.),

ustawa z dnia 27.07.2002 r. - Prawo dewizowe (Dz. U. nr 141, poz. 1178 ze zm.),

ustawa z dnia 16.11.2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. nr 153, poz. 1505 ze zm.).

autor: Andrzej Janowski

Gazeta Podatkowa Nr 604 z dnia 2009-10-22