Tysiące nowych przepisów, rządowe ustawy bez konsultacji. Tak uchwalano prawo w 2023 roku

W ubiegłym roku w Polsce w życie weszły 553 nowe przepisy dla firm, a 1051 zmieniło swoje brzmienie. W tym samym czasie jedynie 41 przepisów straciło moc - wynika z najnowszego raportu  Grant Thornton.

- Skala produkcji prawa jest tak duża, że przytłacza obywateli i przedsiębiorców. Rzetelne śledzenie przepisów wydaje się niemal fizycznie niemożliwe. Jeśli ktoś chciałby na bieżąco śledzić wszystkie zmiany w prawie, w 2023 roku musiałby każdego dnia roboczego na samo czytanie aktów prawnych poświęcić 2 godziny i 34 minuty. Nawet to będzie jednak niewystarczające, aby całkowicie poznać sens wprowadzanych zmian, ponieważ ogromna część aktów prawnych to jedynie modyfikacje istniejących już wcześniej przepisów - piszą jego autorzy.

Rządowe projekty ustaw powinny przejść szczegółowo rozpisaną procedurę konsultacji publicznych oraz zawierać odniesienie się autorów projektu do uwag, a przebieg konsultacji powinien być udokumentowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji (RCL). Ta zasada była nagminnie ignorowana, bo 24 proc. projektów ustaw, które weszły w życie, nie miało żadnej dokumentacji z konsultacji. Co więcej, dokumentację wraz z odniesieniami autorów do opinii posiadało zaledwie 27 proc. projektów ustaw. Pozostałe 49 proc., mimo posiadanej wzmianki o konsultacjach, nie zawierało odpowiedzi rządu do uwag partnerów społecznych.

Jednocześnie skraca się czas dla firm na przygotowanie się do zmian w prawie. Ustawy gospodarcze wchodzą w życie średnio po 31 dniach od opublikowania, a rozporządzenia - po 7.

W dużej mierze dotyczy to ustaw gospodarczych. - Według naszego monitoringu, w 2023 roku opublikowano 81 ustaw regulujących prowadzenie działalności gospodarczej. Weszły one w życie z vacatio legis trwającym średnio zaledwie 31 dni (tyle pełnych dób mijało od publikacji w Dzienniku Ustaw do wejścia w życie). Przez dekadę okres ten skrócił się o 22 dni. Należy pamiętać, że okres ten obejmował też soboty, niedziele i święta, czyli przedsiębiorcy w praktyce mieli w 2023 roku około 20 dni roboczych na przenalizowanie i dostosowanie się do wprowadzanych zmian. Jeszcze gorzej sytuacja wygląda w rozporządzeniach. W 2023 roku wchodziły w życie średnio po niespełna 7 dniach od ogłoszenia, czyli o 13 dni krócej niż dekadę temu - podkreślają autorzy raportu.

W rankingu podsumowującym ostatnią dekadę, najgorszym aktem prawnym został wybrany Polski Ład, i to zarówno w głosowaniu wśród ekspertów podatkowych jak i internautów.

Była to głośna, szeroka reforma, przygotowywana w pośpiechu, z pominięciem rzetelnych konsultacji publicznych i wprowadzone w życie mimo ostrzeżeń ekspertów. Doczekała się 6 zmian istotnych założeń reformy już na samym etapie procedowania w rządzie i parlamencie, jednej autopoprawki rządu, 5 nowelizacji oraz dziesiątek lub setek innych, mniejszych poprawek.

Ale pośpiech, brak konsultacji i brak analizy skutków wychodzi też w wielu innych dziedzinach. Jak niedawno pisaliśmy, przepis o zwiększeniu wymaganej liczby miejsc parkingowych na jedno mieszkanie zablokował dokończenie budowy blisko 20 tys. mieszkań i to w sytuacji gdy dramatycznie ich brakuje, a ceny mocno rosną. Eksperci podatkowi i przedstawiciele organizacji zrzeszających firmy trzymają za słowo przedstawicieli obecnego rządu, który deklaruje, że sytuacja ma się zmienić na lepsze w kontekście wydłużenia vacatio legis dla ustaw podatkowych.

Monika Krześniak-Sajewicz