Nowe monety kolekcjonerskie: "Skarby Stanisława Augusta - Stefan Batory"

Wyjątkowa seria złotych i srebrnych monet kolekcjonerskich o nominałach 500 zł i 50 zł - "Skarby Stanisława Augusta" - odwzorowuje słynną osiemnastowieczną serię medalierską z wizerunkami królów Polski wykonaną na zlecenie Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Pobierz darmowy program do rozliczeń PIT 2018

Królewskie medale powstawały w mennicy warszawskiej w latach 1791-1797/1798. Ich twórcami byli dwaj wybitni medalierzy Jan Filip Holzhaeusser i Jan Jakub Reichel. Medale były wzorowane na portretach namalowanych w latach 1768-1771 przez Marcella Bacciarellego do Pokoju Marmurowego w Zamku Królewskim w Warszawie. Monety emitowane przez Narodowy Bank Polski są wiernymi replikami medali, zachowują średnicę i wysokość reliefu oryginałów. Dotyczy to portretów królewskich prezentowanych na rewersach monet. Odwrotne strony medali z życiorysami królów, umieszczone na awersach monet, zostały pomniejszone, ponieważ towarzyszy im otok z nazwą państwa, godłem Rzeczypospolitej, nominałem oraz rokiem emisji. Życiorysy monarchów, jak również napisy na awersach medali towarzyszące portretom władców, zredagowane są po łacinie. Ostatecznej redakcji tych tekstów dokonał zapewne sam król Stanisław August. Imiona monarchów w języku polskim umieszczone zostały na boku monet; tamże znajduje się nazwa serii "Skarby Stanisława Augusta".

Poczet królów polskich wykonany na zlecenie Stanisława Augusta Poniatowskiego składał się z wizerunków 23 monarchów. Był tu o jeden portret królewski więcej niż na obrazach Bacciarellego, którego cykl obejmuje 22 obrazy. Dodatkowy portret Stanisława Leszczyńskiego, umieszczony na medalu, powstał najprawdopodobniej na podstawie obrazu Jana Bogumiła Plerscha. Obie serie, malarska i medalierska, zaczynają się od Bolesława Chrobrego, a kończą wizerunkiem Augusta III Sasa. W Pokoju Marmurowym od XVIII wieku naczelne miejsce zajmuje jednak kilkakrotnie większy od pozostałych królewskich portretów wizerunek Stanisława Augusta w pełnej postaci, w stroju koronacyjnym. Zapewne więc i serię medalierską zamykać miał medal z wizerunkiem aktualnie panującego monarchy. Abdykacja, emigracja i rychła śmierć króla w początku 1798 r. uniemożliwiły realizację tego zamierzenia.

Seria monet "Skarby Stanisława Augusta" obejmuje 24 wizerunki monarchów - 23 z oryginalnej serii królewskiej oraz portret Stanisława Augusta, odtworzony według medali z epoki. Tak jak w XVIII wieku medale, monety będą bite w złocie i w srebrze.

Tomasz Bylicki

starszy kustosz, Muzeum Historyczne m. st. Warszawy

Stefan Batory (1576-1586)

Piętnasta moneta serii przedstawia Stefana Batorego (Báthory István), syna wojewody siedmiogrodzkiego, od 1571 r. księcia Siedmiogrodu, 15 grudnia 1575 r. okrzykniętego przez szlachtę królem polskim. 1 maja 1576 r. poślubił Annę Jagiellonkę, wybraną rok wcześniej na króla Polski, dzięki czemu zyskał prawo do tronu i został koronowany w Krakowie. Uznaje się go za jednego z wybitniejszych władców polskich.

Książę Siedmiogrodu, królewny Anny Jagiellonki małżonek, wybrany na króla Roku Pańskiego 1575 dnia 15 grudnia, koronowany w roku następnym dnia 30 maja, Gdańszczan zmusił do posłuszeństwa, Połock, Witebsk i Inflanty orężem przywrócił Rzeczypospolitej, ustanowił trybunały, założył Akademię Wileńską, sprawiedliwy, waleczny, wykształcony, przedwczesną śmiercią porwany w Grodnie Roku Pańskiego 1586, w 54. roku życia, w 11. roku panowania, dnia 12 grudnia.

Na rewersie monety widnieje odwzorowane z medalu popiersie króla (według obrazu pędzla Marcella Bacciarellego) profilem w lewo, z wąsami, w magierce z kitą, w żupanie i w delii z futrzanym kołnierzem i guzami, spiętej okrągłą agrafą.

Na awersie monety czytamy nieznacznie skrócony tekst z rewersu medalu (w tłumaczeniu): Książę Siedmiogrodu, królewny Anny Jagiellonki małżonek, wybrany na króla Roku Pańskiego 1575 dnia 15 grudnia, koronowany w roku następnym dnia 30 maja, Gdańszczan zmusił do posłuszeństwa, Połock, Witebsk i Inflanty orężem przywrócił Rzeczypospolitej, ustanowił trybunały, założył Akademię Wileńską, sprawiedliwy, waleczny, wykształcony, przedwczesną śmiercią porwany w Grodnie Roku Pańskiego 1586, w 54. roku życia, w 11. roku panowania, dnia 12 grudnia.

Stefan Batory urodził się w 1533 r. Otrzymał staranne wykształcenie w Austrii, na dworze Habsburgów, i we Włoszech. Na Węgrzech brał udział w walkach przeciwko okupującym kraj Turkom i Habsburgom. Jako władca Polski dążył do wzmocnienia władzy królewskiej. Po objęciu tronu zmusił do uległości stronników cesarza Maksymiliana II Habsburga, kontrkandydata do korony. W 1577 r. zwyciężył wojska najemne Gdańska, optującego za Habsburgiem. Gdańsk utrzymał jednak całkowitą autonomię za cenę uznania elekcji i przyznania królowi połowy opłat nakładanych na statki i towary, które trafiały do portu (cło palowe). Szczególne zasługi Batory położył w dziedzinie wojskowości, m.in. zorganizował piechotę wybraniecką. Przeprowadził zwycięskie kampanie przeciwko Moskwie, zdobywając Połock i Wielkie Łuki. Rozejmem w Jamie Zapolskim (1582) umocnił panowanie Rzeczypospolitej w Inflantach i rozszerzył granice Litwy. Planował stworzenie ligi antytureckiej, opartej na współdziałaniu państw europejskich, w celu wyzwolenia Węgier. W polityce wewnętrznej usprawnił system podatkowy i założył nowe mennice. Powołał też nowe Trybunały - Koronny (1578) i Litewski (1581). W 1579 r. utworzył Akademię w Wilnie. Cechowała go tolerancja religijna. Zmarł w 1586 r. Został pochowany na Wawelu, gdzie w kaplicy Mariackiej umieszczono jego nagrobek dłuta Santi Gucciego.

Marta Męclewska

Pobierz darmowy program do rozliczeń PIT 2018