Czy zachowek podlega przedawnieniu? W drodze po spadek czas ma znaczenie

Choć sprawy spadkowe dla wielu osób wydają się jedynie formalnością, nie zawsze tak jest. Zdarza się, że testament nie został sporządzony lub pominięto w nim najbliższą rodzinę zmarłego. W takiej sytuacji należy odwołać się do instytucji zachowku, chroniącej interesy bliskich spadkodawcy. 

Prawo do zachowku przysługuje najbliższym krewnym zmarłego, nawet jeśli nie zostali oni ujęci w testamencie. Ustanowioną prawnie część majątku rodzina musi otrzymać za życia lub po śmierci spadkodawcy. 

Zgodnie z przepisami zawartymi w art. 991 § 1 Prawa cywilnego, zachowek należy się:

• małżonkowi zmarłego,
• zstępnym (dzieciom, wnukom oraz ich potomkom w kolejnych pokoleniach),
• rodzicom

Wysokość przysługującego im majątku musi odpowiadać połowie wartości spadku przypadającego podczas dziedziczenia ustawowego. Jest to więc niższa kwota, chroni ona jednak przez "zostaniem z niczym".

Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku osób niepełnoletnich oraz trwale niezdolnych do pracy (np. w podeszłym wieku lub posiadających znaczny stopnień niepełnosprawności). Wtedy wysokość zachowku wynosi 2/3 udziału spadkowego.

Prawo do zachowku jest dobrowolne, aby więc go otrzymać należy przeprowadzić dochodzenie przed sądem. Roszczenie zostaje rozpatrzone w czasie postępowania cywilnego. 

Osoby starające się o zachowek muszą pamiętać o ważnym terminie. Mają na to 5 lat od momentu ogłoszenia spadku. W przeciwnym razie zachowek ulegnie przedawnieniu, a roszczenie jakichkolwiek praw majątkowych stanie się bezzasadne. 

Należy również pamiętać, że istnieje możliwość przerwania biegu przedawnienia. Zgodnie z  art. 123 Kodeksu Cywilnego dzieje się tak w przypadku:

• rozpoczęcia czynności przed sądem,
• prowadzenia mediacji,
• uznania roszczenia przez strony

W przypadku starań o zachowek bieg przedawnienia najczęściej zostaje przerwany przez skierowanie sprawy do sądu. W tym momencie zaczyna się on liczyć od początku, pozbawiony spadku krewny ma więc kolejnych pięć lat na dochodzenie roszczenia. 

W takiej sytuacji nie ma znaczenia, jak długo będzie toczyła się sprawa - roszczenia powoda pozostają zabezpieczone. 

Istnieją sytuacje, w których sąd może uchylić prawo do zachowku. Dzieje się tak, gdy:

• krewni zostali wydziedziczeni przez zmarłego,
• uznano ich za niegodnych otrzymania spadku, 
• krewni odrzucili spadek lub wyrzekli się dziedziczenia

Prawo do zachowku może zostać uchylone także w sytuacji, gdy krewni dopuścili się ciężkiego przestępstwa wobec spadkodawcy lub istnieje podejrzenie umyślnego zniszczenia, ukrycia lub sfałszowania dokumentu. 

Najczęstszym powodem pozbawienia zachowku jest wydziedziczenie. Proces ten może zostać przeprowadzony względem osoby, która:

• świadomie i długotrwale sprzeciwiała się woli spadkodawcy, naruszając tym samym ogólnie przyjęte normy i zasady życia społecznego,
• nie dopełniała obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy,
• świadomie dopuściła się przestępstwa przeciwko zdrowiu, wolności lub życiu spadkodawcy lub innej osoby z jego rodziny

Aby wydziedziczenie było skuteczne, musi zostać zawarte w testamencie. Niestety udowodnienie przed sądem, że krewny został skutecznie wydziedziczony (w razie sprawy o zachowek zobowiązany jest do tego spadkobierca) bywa trudne i kłopotliwe. 

Należy również pamiętać, że w przypadku wydziedziczenia zstępnych, prawo do zachowku przechodzi na ich potomstwo.

Czytaj również:

Kto po kim dziedziczy spadek? Wszystko o dziedziczeniu ustawowym

Część rodzin może stracić prawo do świadczenia 500+? Wiceminister tłumaczy, co miał na myśli

Prawie 5000 zł dodatku do emerytury. Kto może je otrzymać?

Zobacz także: