Ile wynosi zachowek od darowizny mieszkania?
Sprawy spadkowe generują bardzo dużo emocji, szczególnie tych negatywnych. Wynika to przede wszystkim z faktu śmierci bliskiej osoby, a także zawiłych przepisów prawnych, które definiują możliwości dochodzenia roszczeń od innych spadkobierców. Czy darowizna mieszkania sprawia, że prawo do zachowku nie jest możliwe do wyegzekwowania?
Darowizna to instytucja ustanowiona na podstawie art. 888 Kodeksu cywilnego:
Darczyńca to strona, która zobowiązuje się do przekazania majątku, natomiast obdarowany to strona, na rzecz której darowizna jest dokonywana. Darowizna musi być bezpłatna. Oznacza to, że przekazanie majątku nie może odbyć się przy jednoczesnym świadczeniu pieniężnym drugiej strony. Umowa darowizny powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego. W przypadku, gdy przyrzeczone świadczenie zostanie spełnione, umowa darowizny bez zachowania formy notarialnej także jest ważna.
Zachowek to instytucja prawa spadkowego określona w art. 991 Kodeksu cywilnego:
Celem zachowku jest ochrona osób najbliższych spadkodawcy przed ewentualnym rozporządzeniem jego majątkiem przed śmiercią. Przede wszystkim zachowek ma uchronić najbliższych przed sytuacją, gdy spadkodawca pozbędzie się swojego majątku w drodze darowizn, by nie przekazać zasobów uprawnionym zstępnym, małżonkowi czy rodzicom.
Zobacz również: Czy darowizna podlega podziałowi przy rozwodzie? Prawo jest jasne
Rozstrzygając ten problem, należy zwrócić uwagę na pojęcie schedy spadkowej. Oznacza faktyczny majątek spadkowy, który przysługuje do podziału dla poszczególnych spadkobierców. W skład schedy spadkowej wchodzi nie tylko majątek dostępny po jego śmierci, ale także przekazany poszczególnym spadkobiercą przed śmiercią w drodze darowizny.
W przypadku zasady doliczania darowizn do schedy spadkowej możemy uwzględnić dwa wyjątki, które zostały ujęte w art. 994 Kodeksu cywilnego. Mowa tu o:
- drobnych darowiznach zwyczajowych,
- darowizn na rzecz osób, które nie mają tytułu prawnego do spadku lub zachowku, a dokonanie darowizny miało miejsce ponad 10 lat od daty śmierci spadkodawcy (otwarcia spadku).
W obu tych przypadkach darowizna nie wchodzi w skład spadku.
Instytucja zachowku ma chronić spadkobiercę przed rozdysponowaniem majątku przez spadkodawcę w drodze darowizn. Z tego względu prawo do roszczenia o zapłatę zachowku ma każdy uprawniony do dziedziczenia, który nie został uwzględniony w testamencie, lub w wyniku wcześniejszego rozdysponowania majątkiem przez spadkodawcę w drodze darowizn nie przysługuje mu żaden spadek.
Zobacz również: Czy rodzice mogą przepisać mieszkanie na dziecko? Zasady darowizny są jasne
W przypadku mienia, które było przedmiotem darowizny, do schedy spadkowej nie jest wliczana jego wartość w chwili darowania, lecz zgodnie z cenami obowiązującymi w chwili ustalania zachowku. Na wartość darowizn wchodzących w skład schedy spadkowej nie ma także wpływu wartość przedmiotu darowizny, jaka została oznaczona w umowie.
Najlepszym przykładem obrazującym wysokość zachowku od darowizny jest kupno mieszkania. 5 lat temu ojciec kupił synowi lokal w stanie deweloperskim za kwotę 200 000 złotych. Następnie przekazał nieruchomość pierworodnemu w formie darowizny, a mężczyzna wykończył je we własnym zakresie. W związku z obecną sytuacją na rynku wartość takiego samego mieszkania od dewelopera wynosi 300 000 złotych. Więc do ustalenia zachowku uwzględnia się aktualne ceny mieszkań w stanie deweloperskim, czyli właśnie 300 000 złotych.
Przede wszystkim należy nadmienić, że zachowek nie jest wypłacany samoistnie po śmierci spadkodawcy. Żeby otrzymać należną kwotę, należy złożyć roszczenie o zapłatę zachowku.
Może zaistnieć sytuacja, w której matka kupi jednej ze swoich córek mieszkanie (o wartości 200 000 złotych) i przekaże je w ramach umowy darowizny. Sama nie posiada mieszkania własnościowego, a resztę oszczędności wydała na bieżące życie. Po śmierci matki pozostałe dwie córki, które są uprawnione do spadku, mogą złożyć roszczenie o zapłatę zachowku w stosunku do siostry, która otrzymała mieszkanie.
Zakładając, że w chwili otwarcia spadku mieszkanie jest warte 300 000 złotych, każda z pozostałych sióstr ma prawo ubiegać się o zapłatę zachowku w wysokości ½ kwoty przypadającej na spadkobiorcę w przypadku dziedziczenia ustawowego.
W powyższej sytuacji każda z sióstr ma prawo żądać od tej, która otrzymała mieszkanie, po 50 000 złotych w ramach zachowku. Wynika to z faktu, że scheda spadkowa wynosi 300 000 złotych, w przypadku dziedziczenia ustawowego udział każdej siostry wynosiłby 100 000 złotych, natomiast zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego zachowek wynosi połowę wartości udziału.
Czytaj także:
Maksymalne cen gazu? Państwa członkowskie UE popierają
Inflacja i "podatek Belki" mocniej uderzą w drobnych ciułaczy
Ropa naftowa tanieje a kierowcy zapłacą więcej
Zobacz również:
