Kto dziedziczy, gdy spadkobierca umiera? Prawo przewiduje trzy warianty
Prawo spadkowe, obejmujące szeroki zakres regulacji dotyczących dziedziczenia, na ogół jasno określa kryteria spadkobierców. W standardowych przypadkach, ustalenie komu należy się spadek, nie rodzi wątpliwości. Problem pojawia się, gdy potencjalny spadkobierca zmarł przed testatorem lub nie dożył momentu otwarcia spadku. Komu wówczas należy się przysługujące mu prawo do majątku? Wyjaśniamy.
Kiedy spadkobierca zapisany w testamencie umiera przed testatorem, sprawy dziedziczenia stają się skomplikowane. Artykuł 927 Kodeksu cywilnego wyraźnie stanowi, że nie może być spadkobiercą osoba, która nie żyje w chwili otwarcia spadku. Jeżeli zatem spadkodawca nie zmieni swojego testamentu przed śmiercią, a jedyny spadkobierca wskazany w testamencie umrze, dochodzi do tzw. dziedziczenia ustawowego. Oznacza to, że majątek spadkodawcy przechodzi wówczas na jego spadkobierców ustawowych, czyli na najbliższych krewnych zgodnie z porządkiem dziedziczenia określonym w Kodeksie cywilnym.
Zgodnie z art. 965 Kodeksu cywilnego w przypadku, gdy w testamencie powołanych jest wielu spadkobierców i jeden z nich umiera przed otwarciem spadku, jego część przekazywana jest pozostałym współspadkobiercom, podzielona na podstawie przysługujących im udziałów. Proces ten może zostać zmodyfikowany w przypadku odmiennej woli spadkodawcy zapisanej w testamencie.
Istnieje również możliwość, znana jako transmisja spadkowa, gdzie spadkobierca umiera już po śmierci testatora, ale przed złożeniem oświadczenia o przyjęciu spadku. Artykuł 1017 Kodeksu cywilnego pozwala wtedy, aby prawo do spadku mogło być przejęte przez spadkobierców tego spadkobiercy, zwanego transmitantem. Oznacza to, że spadkobiercy zmarłego spadkobiercy (transmitariusze) mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku zarówno po transmitencie, jak i po pierwotnym spadkodawcy.
Przeczytaj też: Jak podzielić spadek po rodzicach? Podział majątku z testamentem lub bez
Spadkobierca to osoba fizyczna lub prawna, która po śmierci innej osoby (spadkodawcy) przejmuje jej prawa i obowiązki majątkowe. Dziedziczenie może następować na dwa sposoby: testamentowe i ustawowe. Dziedziczenie testamentowe odbywa się na podstawie woli wyrażonej przez spadkodawcę w testamencie, gdzie może on wskazać dowolną osobę lub organizację. Jest to elastyczna forma przekazywania majątku, która pozwala spadkodawcy na dokładne określenie, kto i co otrzyma po jego śmierci.
Z kolei dziedziczenie ustawowe wchodzi w grę, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu lub jego testament jest nieważny, a także gdy wyznaczeni spadkobiercy testamentowi nie chcą lub nie mogą przyjąć spadku. Kodeks cywilny wyznacza ścisłą hierarchię spadkobierców ustawowych, którzy są grupowani w kolejnych kategoriach od najbliższych krewnych po dalszą rodzinę. Pierwszeństwo mają dzieci i małżonek zmarłego, a przy ich braku — kolejne grupy: rodzice, rodzeństwo, dziadkowie, a nawet gmina lub Skarb Państwa, jeśli brak jest innych uprawnionych do dziedziczenia.
Kodeks cywilny określa również warunki, na podstawie których osoba może być wykluczona z grona spadkobierców. Osoby niegodne, czyli takie, które dopuściły się ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, jak również osoby, które w chwili otwarcia spadku nie żyją lub nie istnieją (w przypadku osób prawnych), nie mogą dziedziczyć. Ponadto, spadkobiercą może zostać dziecko poczęte, ale jeszcze nieurodzone w chwili śmierci spadkodawcy, pod warunkiem, że urodzi się żywe.
Przeczytaj też:
Kto dziedziczy spadek po bezdzietnym? To zależy od stopnia pokrewieństwa
Otwarcie i ogłoszenie testamentu u notariusza. Kto musi być obecny?
Intercyza a spadek. Kto dziedziczy, gdy jest rozdzielność majątkowa?
