Dziedziczenie ustawowe jest zapisane w Kodeksie cywilnym i określa sposób rozdzielenia majątku po śmierci. Zazwyczaj dziedziczenie ustawowe stosuje się w trzech wypadkach:
- spadkodawca nie zostawił testamentu,
- testament został uznany za nieważny,
- żaden spadkobierca nie godzi się na zapisany w testamencie spadek.
Nawet 90 proc. spraw spadkowych w Polsce odbywa się według dziedziczenia ustawowego. Badania pracowni Kantar z 2021 roku wskazały, że jedynie 8 proc. osób po 45. roku życia spisało testament. UNICEF natomiast podaje, że testament sporządza 13 proc. Polaków bez względu na wiek.
Czym różni się testament odręczny od testamentu notarialnego?
Testament nie ogranicza względem podmiotów powoływanych do spadku. Trzeba jednak pamiętać, że testament odręczny jest ważny wyłącznie, gdy majątek dzielimy procentowo.
W wypadku, gdy konkretne dobra chcemy zapisać konkretnym osobom, wymagany jest testament notarialny. Ten zaś spisywany jest wyłącznie w asyście notariusza.
Dziedziczenie ustawowe. Jaka kolejność spadkobierców?
Dziedziczenie ustawowe wskazuje sześć kolejnych grup spadkobierców, które mają prawo do przejęcia spadku. Lista uszeregowana jest od osób najbardziej do najmniej uprawnionych do spadku:
- grupa pierwsza: małżonek i dzieci,
- grupa druga: małżonek i rodzice,
- grupa trzecia: małżonek i rodzeństwo,
- grupa czwarta: dziadkowie,
- grupa piąta: pasierbowie,
- grupa szósta: gmina i Skarb Państwa.
Dziedziczenie ustawowe wskazuje najpierw małżonka i dzieci, potem bliską rodzinę
Najbardziej uprawnioną do dziedziczenia grupą są małżonek i dzieci - ci dziedziczą majątek w równych częściach. Jednak wówczas część spadku dla małżonka nie może być niższa niż 25 proc. majątku. Jeśli dziecko spadkodawcy odmówiło spadku lub nie żyje, prawo przechodzi na jego dzieci.
W wypadku bezpotomnej śmierci, spadek dzielony jest przez małżonka i rodziców. Wówczas minimum 25 proc. majątku przypada rodzicom. Jeśli dziedziczy tylko jeden z nich, ma prawo do połowy spadku.
Gdy spadkodawca nie miał współmałżonka ani dzieci, majątek po równo dzielą rodzice. Następnie po nich jest rodzeństwo spadkodawcy. Ci mają prawo do dziedziczenia w równych częściach, a dalej dziedziczenie ustawowe wskazuje ich dzieci (bratanków i siostrzenice zmarłego).
Dziedziczenie ustawowe na to pozwala. Dom może przejąć państwo
Następni na liście spadkobierców są dziadkowie spadkodawcy. W przypadku, gdy są jedynymi pozostałymi członkami rodziny, dzielą się spadkiem po połowie. Po nich prawo do spadku przejmują ich zstępni.
Spadek przejąć może także pasierb i pasierbica, którzy nabywają prawo do dziedziczenia, gdy są jedynymi żyjącymi bliskimi. W ich wypadku ich zstępni nie nabywają jednak po nich prawa do dziedziczenia.
Dziedziczenie ustawowe dopuszcza, by majątek przejęło państwo. Jeśli nie ma rodziny lub jest ona nieznana, wszystkie pozostawione dobra jak np. dom, kosztowności, pieniądze należą się gminie ostatniego zamieszkania. Gdy są problemy z jej określeniem lub gdy zmarły mieszkał za granicą, cały majątek przejmie Skarb Państwa.
