Spis treści:
Z zapisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że przedmioty majątkowe nabyte przez oboje małżonków lub przez jednego z nich w trakcie trwania małżeństwa wchodzą do majątku wspólnego - np. dochody, oszczędności czy nieruchomości. Nie mają one jednak mocy prawnej, gdy małżonkowie podpisali intercyzę. Co ważne, z tych przepisów wyłączony jest także spadek, choć istnieją pewne wyjątki.
Czym jest małżeńska wspólność majątkowa?
Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO) z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz. U. z 2021 r. poz. 1571 z późn. zm.), z chwilą zawarcia małżeństwa między mężem a żoną powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa, która obejmuje przedmioty majątkowe nabyte przez oboje małżonków lub przez jednego z nich w trakcie trwania małżeństwa.
Innymi słowy - wszystkie dochody, oszczędności, nabyte nieruchomości czy inne dobra, które zostały zgromadzone od dnia ślubu, trafiają do masy wspólnej, chyba że małżonkowie postanowią inaczej poprzez zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej (intercyzy).
Istnieje jednak wyjątek od tej reguły, określony w art. 34 KRiO. Przedmioty gospodarstwa domowego - takie jak meble, sprzęt AGD czy nawet nieruchomość służąca wspólnym potrzebom mieszkaniowym - które pochodzą ze spadku, ale są używane przez oboje małżonków, stają się częścią majątku wspólnego, chyba że spadkodawca postanowił inaczej. To oznacza, że jeśli np. jeden z małżonków odziedziczy lodówkę lub dom, a oboje z nich korzystają z tych dóbr, mogą one zostać uznane za majątek wspólny.
Dziedziczenie. Czy spadek to majątek osobisty czy wspólny?
Najważniejszym przepisem, który odnosi się do kwestii dziedziczenia, jest art. 33 KRO. W myśl art. 33 § 2 KRO "do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej."
Oznacza to, że spadek, który jeden z małżonków nabywa w drodze dziedziczenia, staje się częścią jego majątku osobistego, niezależnie od tego, że został otrzymany w trakcie trwania małżeństwa. A zatem nawet jeśli małżeństwo funkcjonuje w ustroju wspólności majątkowej, odziedziczony majątek nie wchodzi do wspólnego dorobku, chyba że spadkodawca wyraził inną wolę.
Przykład: jeśli pani Barbara otrzyma spadek po rodzicach, dom lub środki finansowe, pozostaną one jej wyłączną własnością. Mąż, pan Paweł, nie ma z tytułu tej transakcji żadnych roszczeń do odziedziczonego majątku, o ile testament lub inny akt prawny nie stanowi inaczej.
Spadek a majątek wspólny: wyjątek w świetle postanowień testamentowych
Ustawowy charakter tej reguły można zmienić wyłącznie poprzez wyraźne postanowienie spadkodawcy. Jeśli w testamencie spadkodawca postanowi, że spadek ma być objęty wspólnością majątkową małżonków, taka decyzja skutkuje włączeniem odziedziczonego majątku do masy wspólnej. Aby doszło do takiej zmiany, konieczne jest precyzyjne i jednoznaczne określenie w testamencie, że spadek ma zostać podzielony między oboje małżonków. Bez takiej klauzuli, spadek pozostaje majątkiem osobistym dziedziczącego małżonka.
Przykład: pani Maria, będąc w ustroju wspólności majątkowej, otrzymuje spadek po swoich rodzicach - dom, który ma dla niej ogromne znaczenie emocjonalne. Zgodnie z art. 33 § 2 KRO, dom ten staje się częścią majątku osobistego Marii. Oznacza to, że w przypadku rozwodu lub podziału majątku, pan Jan, mąż Marii, nie będzie miał prawa do udziału w tym spadku. Wyjątkiem byłaby sytuacja, gdyby spadkodawca w testamencie wyraźnie wskazał, że dom ma być przekazany obojgu małżonkom, co jednak jest stosunkowo rzadko spotykane.
Mieszanie majątku osobistego ze wspólnym
Sytuacja może skomplikować się bardziej, gdy spadkobierca postanowi wykorzystać odziedziczony majątek w sposób, który powoduje jego "pomieszanie" z majątkiem wspólnym. Jeśli zdecydujemy, że chcemy zainwestować środki ze spadku w zakup nieruchomości, która później będzie użytkowana przez oboje małżonków, pojawia się ryzyko, że granica między majątkiem osobistym a wspólnym zacznie się zacierać.
W takich sytuacjach ważne jest zachowanie dokumentacji potwierdzającej, które środki pochodzą z odziedziczonego majątku, a które z dorobku wspólnego. Ostatecznie jednak, bez wyraźnej zmiany woli spadkodawcy, odziedziczony majątek pozostaje osobistym dobrem dziedziczącego.
Przy interpretacji art. 33 KRO często pojawiają się odwołania do orzecznictwa Sądu Najwyższego. Postanowienie SN z dnia 2 marca 2012 r. (sygn. akt II CSK 363/11) jednoznacznie potwierdza, że przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę stanowią majątek osobisty, o ile spadkodawca nie postanowił inaczej. Orzecznictwo to jest kluczowe dla utrzymania jasnej granicy między majątkiem osobistym a wspólnym, nawet w sytuacjach, gdy oboje małżonkowie korzystają z odziedziczonego dobra.
Odziedziczony spadek a podział majątku przy rozwodzie
Podczas rozwodu, dochodzi do podziału majątku wspólnego, który obejmuje wszystkie dobra nabyte w trakcie trwania małżeństwa. Jednakże odziedziczony spadek, zgodnie z art. 33 KRO, nie wchodzi do masy wspólnej.
Dlatego też przy sporządzaniu umów dotyczących podziału majątku lub w trakcie postępowania sądowego odziedziczony majątek nie jest uwzględniany jako składnik wspólnego dorobku. Zasadniczo spadek nabyty przez jednego z małżonków pozostaje jego wyłączną własnością i nie trafia do masy wspólnej, chyba że obie strony postanowią inaczej w drodze umowy majątkowej.
Przeczytaj również:
Kiedy była żona może otrzymać spadek? Tylko w tej jednej sytuacji
Brat lub siostra domagają się zachowku? W tej sytuacji nie musisz go wypłacać
Masz upoważnienie do konta bliskiej osoby? Po jej śmierci nie wypłacisz pieniędzy
