Kto należy do klasy średniej? Tyle musisz zarabiać

• Klasa średnia w Polsce zwykle wskazywana jest w oparciu o zarobki, choć w rzeczywistości nie tylko one się liczą.
• Określanie klas społecznych nie jest łatwe i wciąż dokonywane są ich redefinicje przez socjologów i ekonomistów.
• Pewne jest tylko, że istotny jest duży udział klasy średniej w społeczeństwie. W Polsce 3/4 osób uważa się za jej przedstawicieli. 

Klasa średnia to grupa społeczna określana zwykle według zarobków. Usytuowana między najgorzej zarabiającą klasą niższą i bogatą klasą wyższą jest żywotnie istotna dla gospodarki, bo to jej udział jest najważniejszy, by właściwie funkcjonował system finansowy, a usługi i towary znajdowały popyt.

Trudno jednak w prosty sposób zdefiniować, kto należy do klasy średniej, bo jest to określenie z pogranicza socjologii i ekonomii. Dlatego też nie ma jednego szczególnego sposobu na klasyfikowanie przedstawicieli klasy średniej.

Choć przynależność do klasy średniej określana jest nie tylko przez wysokość wypłaty, ale także zatrudnienie - zwykle w tym względzie wskazuje się na różnego rodzaju specjalistów, menedżerów średniego szczebla czy pracowników administracji - to zwykle zarobki brane są pod uwagę w pierwszej kolejności. I tak na przykład Polski Instytut Ekonomiczny określa klasę średnią na podstawie wskaźnika EHDI (Equivalised Household Disposable Income), który oblicza się przez podzielenie dochodu w gospodarstwie domowym przez określony wskaźnik zależny od liczby mieszkańców.

Przy określaniu ile zarabia klasa średnia w wypadku tej metody bierze się też pod uwagę medianę (wartość środkową) zarobków. W 2019 roku PIE obliczył, że przynależność do klasy średniej rozciągała się w przedziale od 67 proc. do 200 proc. mediany zarobków wynoszącej wówczas 3827 zł. 5 lat temu członek klasy średniej musiał więc zarabiać od 2564 zł do 5774 zł.

Kwestią tego ile zarabia klasa średnia zajęła się także OECD, czyli Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Ta wskazuje natomiast, że klasa średnia zarabia od 75 proc. do 200 proc. mediany zarobków na członka gospodarstwa domowego. Taka mediana w Polsce w 2022 roku według GUS wynosiła 5701,62 zł. Oznacza to, że aby zaliczać się do klasy średniej dwa lata temu, na jedną osobę w domu musiało przypadać od 4276 zł do 11 402 zł.

Jeśli przyjąć węższe widełki zarobków wskazane przez OECD, że klasa średnia to od 75 proc. do 200 proc. mediany zarobków w Polsce i podstawimy pod to aktualne dane, uzyskamy najnowszą ekonomiczną definicję klasy średniej. Portal INNPoland.pl w swoich wyliczeniach zwrócił uwagę na to, że zarobki w Polsce w ostatnie 4 lata wzrosły o 40 proc., więc prawdopodobne, że i mediana podskoczyła o tę wartość i wynosi ona obecnie 7967 zł. Wynika z tego, że jeśli na osobę przypada od 5975 zł do 15934 zł, to taka osoba należy do klasy średniej.

Warto jednak zwrócić także uwagę na przeciętne zarobki w Polsce przedstawiane przez GUS. Zgodnie z danymi urzędu w 2023 roku średnie wynagrodzenie w naszym kraju wynosiło (bez uwzględnienia firm poniżej zatrudnionych 10 osób czy pracowników administracji państwowej) 7155 zł. Gdyby przyjąć 7155 zł za medianę, to można uznać, że klasa średnia w Polsce zarabia od 5366 zł do 14310 zł na osobę. To jednak wyliczenia obarczone dużym błędem statystycznym, ponieważ GUS oblicza średnią w oparciu o zarobki 6,5 mln osób, podczas gdy w Polsce zatrudnienie wynosi około 17 mln osób.

W Polsce według kryteriów dochodowych podanych powyżej, do klasy średniej zalicza się około 54 proc. społeczeństwa. Z badań CBOS wynika jednak, że za klasę średnią uważa się dużo więcej Polaków, bo aż 77 proc. wierzy, że do niej należy.

Wynika to z tego, że w ocenie swojej przynależności klasowej respondenci biorą pod uwagę nie tylko kryterium dochodowe, ale na przykład wykształcenie. Poza tym w ocenie badanych wysokość zarobków otwierająca drzwi do klasy średniej jest dużo niższa niż w przypadku wyliczeń OECD. Wielu Polaków w badaniu za próg zarobków klasy średniej uznaje przekroczenie poziomu płacy minimalnej.

Przemysław Terlecki