Polska emerycka. Niepokojące nowe dane GUS. "Indeks starości wzrasta z roku na rok"

"Obserwowane zmiany demograficzne wskazują, że od kilkunastu lat sytuacja ludnościowa Polski jest nadal trudna" - zauważa GUS w opracowaniu pt. "Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r.". 

"W najbliższej perspektywie nie należy oczekiwać znaczących zmian zapewniających stabilny rozwój demograficzny. Bardzo niski poziom urodzeń, wysoka liczba zgonów, niższa niż w 2023 r. liczba zawartych małżeństw, pogłębiły obserwowaną od kilkunastu lat niekorzystną sytuację ludnościową Polski" - dodają eksperci GUS.

Wskazują oni, że trwający proces starzenia się ludności Polski jest efektem w istocie korzystnego zjawiska, jakim jest wydłużanie się trwania życia i dalszego trwania życia. Proces ten jest jednocześnie pogłębiany przez niski poziom dzietności. Obrazuje to tzw. indeks starości.

W 2024 r. indeks starości wyniósł 141, co oznacza, że na 100 "wnuczków" (dzieci w wieku 0-14 lat) przypadło 141 "dziadków" (osób w wieku 65 i więcej lat). Różnica w wielkości tych populacji wynosi 2,2 mln na niekorzyść dzieci (w miastach sięga 2 mln, a na terenach wiejskich - 229 tys.) - zaznacza GUS.

"Indeks starości wzrasta z roku na rok (w 2023 r. wynosił 133), co w przyszłości będzie skutkować zmniejszaniem się podaży pracy i utrudnieniami w systemie zabezpieczenia społecznego w wyniku wzrostu liczby i odsetka osób w starszym wieku" - czytamy w opracowaniu.

Skoro o podaży pracy mowa - to zaznaczmy, że według GUS odsetek osób w wieku produkcyjnym w 2024 r. spadł do 58,2 proc. z 58,4 proc. w 2023 roku. Liczbowo rzecz ujmując, w ciągu roku nastąpił spadek populacji pracowników w wieku produkcyjnym o 151 tys., do poziomu niespełna 22 mln osób.

"Ubytek ten wynika z procesu starzenia się i przesuwania do grupy wieku poprodukcyjnego licznych roczników osób urodzonych w latach 60. XX w., a także z coraz mniejszej liczebności 18-latków, zasilających wiek produkcyjny. Od 2010 r. liczba ludności w wieku produkcyjnym zmniejszyła się o prawie 3 mln osób" - wyjaśnia GUS.

Zarazem odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym wzrósł do 23,8 proc. w 2024 r. z 23,3 proc. w 2023 r.

"Polska, dla której prognozy rozwoju ludności są obecnie niesprzyjające, będzie musiała zmierzyć się ze wszystkimi problemami wynikającymi z niekorzystnych trendów demograficznych. Dotyczy to także regionów i mniejszych jednostek terytorialnych, szczególnie tych o najstarszej strukturze wieku mieszkańców, w których dodatkowo proces starzenia będzie się najbardziej pogłębiał" - stwierdzają statystycy.

Jak podaje GUS, w końcu 2024 r. liczba ludności Polski wyniosła 37 mln 489 tys., co oznacza, że zmalała o ponad 147 tys. w porównaniu z końcem 2023 r. (w samym tylko I półroczu 2024 r. spadek liczby ludności wyniósł 73 tys. osób). Stopa ubytku rzeczywistego w minionym roku wyniosła -0,39 proc. - wskaźnik ten należy interpretować w ten sposób, że na każde 10 tys. ludności ubyło 39 osób.

W ogólnej liczbie ludności Polski udział kobiet stanowi niezmiennie prawie 52 proc. Na 100 mężczyzn przypada 107 kobiet (w miastach 112, na wsi 101). Według GUS, wielkości te nie zmieniają się znacząco od kilku lat.

W końcu 2024 roku statystyczny mieszkaniec Polski miał przeciętnie ponad 43 lata (mediana wieku). Dla mężczyzn parametr ten wyniósł prawie 42 lata, dla kobiet prawie 45 lat (efekt dłuższego trwania życia). Średni wiek mieszkańców miast to ponad 44 lata, zaś mieszkańców wsi - niecałe 42 lata.

"W wyniku wydłużania się trwania życia, a także zmian w strukturze wieku ludności mediana wieku rośnie z roku na rok - od 2000 r. wzrosła o ponad 8 lat, a od początku lat 90-tych ub. wieku - o ponad 10 lat" - wskazują eksperci GUS.

"Proces starzenia się ludności Polski jest zróżnicowany regionalnie" - podkreśla GUS.

Z danych wynika, że obecnie najmłodszą strukturą wieku charakteryzuje się województwo pomorskie. "Miary starzenia się populacji są tam najkorzystniejsze, np. w 2024 r. mediana wieku mieszkańców tego województwa wyniosła prawie 42 lata, wskaźnik starości (udział osób w wieku 65 lat i więcej w ogólnej liczbie populacji ) - 19 proc., a odsetek dzieci (0-14 lat) - 15,8 proc. (parametry dla Polski to odpowiednio: ponad 43 lata, 20,6 proc., i 14,6 proc.)". GUS wskazuje, że bardzo zbliżona struktura wieku cechuje także województwo małopolskie i wielkopolskie. 

Natomiast województwami charakteryzującymi się najmniej korzystnymi parametrami struktury wieku ludności są opolskie, świętokrzyskie i łódzkie. W 2024 r. w tych trzech regionach mediana wieku wyniosła ok. 45 lat, wskaźnik starości uplasował się na poziomie 21-23 proc., a odsetek dzieci wyniósł ok. 13 proc. Według GUS, bardzo podobne pod tym względem są także województwa zachodniopomorskie i dolnośląskie.