Spiszesz testament, a dom i tak przejmie państwo. Jest zapis w prawie

• Dziedziczenie ustawowe dotyczy większości spraw spadkowych w Polsce. Wciąż jedynie 8 proc. Polaków powyżej 45. roku życia spisało testament.
• Do zastosowania mechanizmu dziedziczenia ustawowego może dojść także, gdy testament został przez nas spisany.
• Nasz dom, pieniądze i kosztowności po śmierci może przejąć państwo. Odpowiada za to zapis w dziedziczeniu ustawowym.

Dziedziczenie ustawowe to zapisany w Kodeksie cywilnym sposób rozdzielenia majątku po śmierci. Zazwyczaj dziedziczenie ustawowe stosuje się, gdy:

• spadkodawca nie zostawił testamentu,
• spisany testament został uznany za nieważny,
• żaden ze spadkobierców nie godzi się na zapisany mu w testamencie spadek.

Dziedziczenie ustawowe jest bardzo powszechne. Nawet 90 proc. spraw spadkowych w Polsce odbywa się w oparciu o ten mechanizm. Wciąż spisywanie testamentu nie jest popularne wśród Polaków. Tylko 8 proc. osób po 45. roku życia spisało testament, jak wynika z badania pracowni Kantar z 2021 roku.

Testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. W testamencie nie ma ograniczeń co do podmiotów, które powołujemy do spadku. Jednak testament odręczny jest ważny tylko, gdy majątek dzielimy procentowo. Jeśli coś chcemy zapisać konkretnym osobom, potrzebny jest testament notarialny, czyli taki spisywany w asyście notariusza.

Dziedziczenie ustawowe wskazuje sześć grup spadkobierców od osób najbardziej do najmniej uprawnionych do spadku. Według Kodeksu cywilnego na 6 grup składają się:

• grupa pierwsza: małżonek i dzieci,
• grupa druga: małżonek i rodzice,
• grupa trzecia: małżonek i rodzeństwo,
• grupa czwarta: dziadkowie,
• grupa piąta: pasierbowie,
• grupa szósta: gmina i Skarb Państwa.

Pierwszymi wymienionymi są małżonek i dzieci, którzy dziedziczą majątek w równych częściach, z zastrzeżeniem, że część spadku dla małżonka nie może być niższa niż 25 proc. majątku. Jeśli dziecko odmówiło spadku lub nie żyje, prawo przechodzi na wnuki spadkodawcy.

Jeśli spadkodawca umarł bezpotomnie, spadek dzielą małżonek oraz rodzice, a wtedy przynamniej 25 proc. majątku przypada rodzicom. Jeśli dziedziczy tylko matka spadkodawcy, ma ona prawo do połowy spadku.

W wypadku, gdy spadkodawca nie miał współmałżonka i dzieci, majątkiem po równo dzielą się rodzice. Następni po nich, jeśli rodzice nie dziedziczą, do spadku prawo mają rodzeństwo spadkodawcy, którzy dziedziczą w równych częściach. Następnie dziedziczenie ustawowe wskazuje ich dzieci, czyli bratanków i siostrzenice spadkodawcy.

Dziedziczyć mogą również  dziadkowie spadkodawcy. Dzieje się tak, gdy są jedynymi pozostałymi przy życiu członkami rodziny. Jeśli przejmują spadek, dzielą się nim po połowie. Jeśli uprawnieni do dziedziczenia umrą, prawo po nich przejmują ich zstępni.

Dziedziczenie ustawowe dotyczy także pasierba i pasierbica, a nabywają oni prawo do spadku, gdy są jedynymi przy życiu bliskimi spadkodawcy. Jednak jeśli nie dożyją otwarcia spadku, ich zstępni nie mogą za nich dziedziczyć.

Dziedziczenie ustawowe zakłada również, że jeśli spadkodawca nie ma rodziny lub gdy spisał testament, ale wszyscy uprawnieni odmówili dziedziczenia, majątek przejmie państwo. Wówczas wszystkie pozostawione dobra jak np. dom, kosztowności, pieniądze należą się gminie ostatniego zamieszkania zmarłego. Jeśli zaś wystąpią problemy z określeniem właściwej gminy lub gdy miejsce zamieszkania znajdowało się za granicą, cały majątek przejmuje Skarb Państwa.

Przemysław Terlecki