Wsparcie po stracie bliskiej osoby. Komu przysługuje odprawa pośmiertna?

Zgodnie z Kodeksem pracy odprawa pośmiertna to świadczenie wypłacane najbliższym osoby, która zmarła podczas trwania stosunku pracy lub pobierania zasiłku związanego z niezdolnością do wykonywania zawodu. Odprawę pośmiertną reguluje artykuł 93 Kodeksu pracy, którego pierwszy paragraf brzmi:

§ 1. W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna.

---

Odprawa pośmiertna jest wypłacana przez pracodawcę najbliższej rodzinie zmarłego. Kogo dokładnie ma na myśli ustawodawca? Świadczenie, o którym mowa, jest wypłacane osobom uprawnionym do uzyskania renty rodzinnej. To z kolei regulują zapisy artykułów 67-71 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komu przysługuje odprawa pośmiertna?

• małżonkowi;
• dzieciom własnym, dzieciom drugiego małżonka oraz dzieciom przysposobionym; 
• wnukom, rodzeństwu i innym dzieciom, przyjętym na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
• rodzicom (za rodziców uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające).

Sprawdź też: Zmarły nie pozostawił testamentu - co z jego majątkiem?

W przypadku dzieci adoptowanych i przysposobionych jedynym warunkiem do otrzymania odprawy pośmiertnej jest zaopiekowanie się nimi na co najmniej rok przed tragicznym zdarzeniem. Jeżeli do odbioru odprawy jest uprawniony tylko jeden członek rodziny (zwykle małżonek), to osoba ta otrzyma połowę kwoty odprawy. W innym razie całość kwoty odprawy jest dzielona po równo między wszystkich uprawnionych.

Odprawa pośmiertna jest liczona od stażu pracy zmarłego pracownika. Wyróżnia się trzy progi, a w każdym z nich miarą jest wysokość miesięcznego wynagrodzenia.

• staż pracy do 10 lat - jednomiesięczne wynagrodzenie;
• staż pracy między 10 a 15 lat - trzy wynagrodzenia miesięczne;
• staż pracy powyżej 15 lat - sześć wynagrodzeń miesięcznych.

W przypadku kiedy zmarły w chwili śmierci pracował dla więcej niż jednego pracodawcy, odprawę pośmiertną ma obowiązek wypłacić każdy z nich. Wypłata odprawy obowiązuje niezależnie od tego, gdzie i w jakich okolicznościach zmarł pracownik. 

Występując do pracodawcy zmarłego o wypłatę odprawy pośmiertnej, należy przedstawić wymagane dokumenty. W określonych sytuacjach mogą być to:

• akt zgonu pracownika;
• akt małżeństwa;
• zaświadczenie z ZUS o spełnieniu wymagań do uzyskania renty rodzinnej;
• kserokopia dokumentu tożsamości;
• postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Zobacz też: Zmienią się nie tylko urlopy. Co jeszcze zaskoczy pracowników w nowych przepisach?

Nie wszystkie z wymienionych dokumentów muszą okazać się niezbędne. Obowiązek wypłaty odprawy pośmiertnej spoczywa na pracodawcy, najlepiej skontaktować się z nim i ustalić, jakie dokumenty należy dostarczyć, aby wniosek został przyjęty. Musimy pamiętać, że prawo do odprawy ulega przedawnieniu po trzech latach od dnia śmierci pracownika.

Zgodnie z art. 21 ustawy o podatku dochodowym odprawa pośmiertna jest zwolniona z opodatkowania. Dotyczy to jednak tylko tego konkretnego świadczenia wypłacanego po śmierci pracownika. Inne należności, które pracodawca ma obowiązek wypłacić w związku ze zgonem podwładnego, wymagają odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy, ale są zwolnione ze składek ZUS. Do takich świadczeń należą:

• wynagrodzenie za przepracowany okres;
• wynagrodzenie za nadgodziny;
• premie czy inne dodatki do wynagrodzenia; 
• ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Kwestią możliwości wejścia odprawy pośmiertnej w masę spadkową w 2004 roku zajął się Sąd Najwyższy. Według jego orzeczenia:

"...odprawa pośmiertna nie należy do praw majątkowych ze stosunku pracy w rozumieniu art. 63 1 § 2 k.p., a tym samym nie może wchodzić w skład masy spadkowej, gdyż nie przysługuje zmarłemu pracownikowi, ale jego rodzinie i to jej członkom wymienionym w art. 93 § 4 k.p."

---

Z dokumentu jasno wynika, że odprawa pośmiertna nie wchodzi do masy spadkowej. Krąg osób uprawnionych do jej uzyskania został jasno określony w art. 93 k.p. Jeżeli nie ma żadnej osoby, która spełnia przesłanki konieczne do nabycia prawa do wypłaty odprawy pośmiertnej, pracodawca po prostu nie wypłaci jej nikomu.

Czytaj także:

Rewolucja w dziedziczeniu. Zawężenie kręgu spadkobierców

W sądzie czy u notariusza. Gdzie lepiej odrzucić spadek?

Dwucyfrowa inflacja da o sobie znać w tym roku. Eksperci tłumaczą, jak chronić oszczędności