Spis treści:
- Czym jest majątek wspólny małżonków?
- Kiedy dokonuje się podziału majątku?
- Jak można podzielić majątek po rozwodzie?
- Sądowy podział majątku - gdy nie ma porozumienia
- Sprawiedliwy podział - klucz do nowego początku
Czym jest majątek wspólny małżonków?
Z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami z mocy prawa powstaje wspólność majątkowa. Obejmuje ona wszystkie przedmioty i prawa majątkowe nabyte w trakcie trwania małżeństwa, o ile nie zostały wyłączone z tej wspólności. Do majątku wspólnego wchodzą przede wszystkim:
- wynagrodzenia za pracę i dochody z działalności zarobkowej,
- dochody z majątku wspólnego i z majątku osobistego każdego z małżonków,
- środki zgromadzone na kontach bankowych i w funduszach emerytalnych.
W praktyce oznacza to, że wszystko, co zostało nabyte w czasie trwania małżeństwa - niezależnie od tego, który z małżonków to kupił - co do zasady stanowi wspólny dorobek.
Do majątku osobistego natomiast należą m.in. rzeczy nabyte przed ślubem, przedmioty odziedziczone lub otrzymane w darowiźnie, prawa autorskie, nagrody za osobiste osiągnięcia czy przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków.
Małżonkowie mogą też zdecydować się na inny model - zawierając umowę majątkową małżeńską, potocznie zwaną intercyzą. Dzięki niej można ustalić rozdzielność majątkową lub inne zasady zarządzania wspólnymi finansami, co często pozwala uniknąć problemów w przyszłości.
Kiedy dokonuje się podziału majątku?
Podział majątku wspólnego następuje w momencie ustania wspólności majątkowej między małżonkami. Najczęściej dzieje się to po rozwodzie, ale może również nastąpić po śmierci jednego z małżonków. W takich sytuacjach konieczne jest ustalenie, co dokładnie wchodzi w skład majątku oraz w jaki sposób ma on zostać rozdzielony.
Podział można przeprowadzić na dwa sposoby:
- w drodze umowy - jeśli małżonkowie potrafią się porozumieć i wspólnie ustalą, komu przypadną poszczególne składniki,
- na mocy orzeczenia sądu - gdy nie ma zgody co do sposobu podziału.
W przypadku rozwodu przyjmuje się, że majątek dzieli się po równo, choć istnieje możliwość ustalenia innych proporcji - np. gdy jeden z małżonków w większym stopniu przyczynił się do jego powstania. Warto też pamiętać, że podział majątku obejmuje jedynie składniki wspólne. Spadki, darowizny i rzeczy osobiste pozostają własnością tego małżonka, który je nabył.
Jak można podzielić majątek po rozwodzie?
Tak jak wspomniałem wyżej, podział majątku po rozwodzie może mieć charakter umowny lub sądowy. W pierwszym przypadku strony samodzielnie ustalają, jak rozdzielą wspólny dorobek. Takie porozumienie może być spisane w dowolnej formie, o ile nie obejmuje nieruchomości - wówczas konieczna jest forma aktu notarialnego.
Umowny podział pozwala uniknąć długotrwałych postępowań i sporów. To rozwiązanie szczególnie korzystne, gdy między byłymi małżonkami wciąż istnieje chęć współpracy i wzajemny szacunek.
Coraz częściej małżonkowie decydują się na mediację, która pomaga wypracować kompromis w spokojnej atmosferze. Podczas takiego spotkania można nie tylko ustalić kwestie dotyczące dzieci i alimentów, ale także ustalić sposób podziału majątku. Ugoda zawarta w wyniku mediacji ma moc prawną i może zostać zatwierdzona przez sąd.
Sądowy podział majątku - gdy nie ma porozumienia
Jeśli porozumienie nie jest możliwe, sprawa trafia do sądu. Postępowanie w sprawie podziału majątku toczy się przed sądem rejonowym właściwym dla miejsca, w którym znajduje się majątek. Wniosek o jego podział może złożyć każdy z małżonków.
We wniosku należy wskazać m.in. składniki majątku, ich wartość, propozycję sposobu podziału oraz dowody potwierdzające te informacje (np. wyrok rozwodowy, umowy zakupu, potwierdzenia sald). Opłata sądowa za złożenie wniosku wynosi zwykle 1000 zł, a jeśli strony przedstawią zgodny plan podziału - 300 zł.
Sąd rozpatruje nie tylko sam podział majątku, lecz także kwestie związane z nakładami i wydatkami poniesionymi przez jednego z małżonków na majątek wspólny lub osobisty. Może też rozliczyć spłaty długów z majątku wspólnego czy ustalić, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do jego powstania.
Co istotne, sądowy podział obejmuje cały majątek - nie można dzielić tylko jego części. Możliwe sposoby podziału to:
- przyznanie każdemu z małżonków poszczególnych składników majątku (np. dom jednej stronie, mieszkanie drugiej),
- przyznanie jednemu z małżonków określonego składnika z obowiązkiem spłaty drugiego,
- sprzedaż majątku i podział uzyskanych środków.
Sąd może dokonać podziału majątku również w samym wyroku rozwodowym, o ile nie spowoduje to nadmiernego wydłużenia postępowania.
Sprawiedliwy podział - klucz do nowego początku
Podział majątku po rozwodzie to nie tylko formalność - to moment, w którym każda ze stron zamyka pewien etap życia. Dlatego tak ważne jest, by cały proces przebiegł w sposób uczciwy, przejrzysty i zgodny z prawem.
Bez względu na to, czy strony wybiorą mediację, umowę czy postępowanie sądowe, warto pamiętać, że celem podziału nie jest "wygrana" jednej strony, lecz sprawiedliwe rozdzielenie dorobku wspólnego i umożliwienie każdemu z małżonków spokojnego rozpoczęcia nowego etapu życia.
Aleksandra Kozień
Spółka Doradztwa Podatkowego
