Wybory prezydenckie 2025. Kto nie może wziąć udziału w głosowaniu w drugiej turze wyborów?
Druga tura wyborów prezydenckich, zaplanowana na 1 czerwca 2025 roku, to kulminacyjny moment polskiej demokracji, w którym obywatele wybiorą prezydenta na najbliższe 5 lat. Choć prawo wyborcze w Polsce jest stosunkowo inkluzywne, nie każdy może wziąć udział w głosowaniu. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kodeks Wyborczy precyzyjnie określają, kto jest wykluczony z tego procesu.
W drugiej turze wyborów prezydenckich 2025, która odbędzie się 1 czerwca, zmierzą się Rafał Trzaskowski (Koalicja Obywatelska) i Karol Nawrocki (popierany przez Prawo i Sprawiedliwość). To oni uzyskali najwięcej głosów w pierwszej turze 18 maja 2025, odpowiednio 31,36 proc. i 29,54 proc., i powalczą o urząd prezydenta.
Według zapisów Konstytucji RP: "Obywatel polski ma prawo udziału w wyborach oraz w referendum, chyba że jest ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądowym lub pozbawiony praw publicznych albo praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem sądowym."( Art. 62 ust. 1 Konstytucji RP ). Natomiast zgodnie z Kodeksem wyborczym prawo do głosowania w wyborach prezydenckich przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 18 lat.
Kto zatem nie będzie mógł wziąć udziału w drugiej turze wyborów prezydenckich w 2025 roku? Zgodnie z przepisami będą to:
- osoby niepełnoletnie: osoby, które nie ukończyły 18. roku życia najpóźniej w dniu wyborów, nie mogą oddać głosu. Nawet jeśli ich urodziny przypadają dzień po drugiej turze, muszą zaczekać na kolejną okazję, by uczestniczyć w procesie wyborczym;
- osoby ubezwłasnowolnione: zgodnie z Art. 62 ust. 1 Konstytucji RP, osoby ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo na mocy prawomocnego orzeczenia sądowego tracą prawo wyborcze. Ubezwłasnowolnienie, regulowane przez Kodeks cywilny, oznacza brak zdolności do samodzielnego podejmowania decyzji;
- osoby pozbawione praw publicznych: na podstawie Art. 40 Kodeksu Karnego, sąd może orzec pozbawienie praw publicznych jako środek karny w przypadku skazania za poważne przestępstwa, np. umyślne przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, za które wymierzono karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata. Takie orzeczenie automatycznie pozbawia prawa do głosowania na czas trwania środka karnego.
Warto również podkreślić, że nie każdy osadzony traci prawo wyborcze. Zgodnie z Art. 62 ust. 1 Konstytucji RP oraz Art. 10 § 1 Kodeksu Wyborczego, więźniowie mogą głosować, o ile nie zostali pozbawieni praw publicznych prawomocnym wyrokiem sądu. W praktyce oznacza to, że większość osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych ma prawo oddać głos, zazwyczaj w specjalnych obwodach wyborczych utworzonych na terenie tych placówek.
Seniorzy oraz osoby z niepełnosprawnościami, które z powodu wieku lub stanu zdrowia nie mogą osobiście stawić się w lokalu wyborczym, mają możliwość głosowania przez pełnomocnika. Zgodnie z Art. 54 § 1 Kodeksu Wyborczego, prawo to przysługuje:
- osobom, które najpóźniej w dniu wyborów ukończą 60 lat;
- osobom posiadającym orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, w tym orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji.
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika należy złożyć w urzędzie gminy najpóźniej 10 dni przed dniem wyborów, czyli do 23 maja 2025 roku. Wyborcy, którzy nie wyznaczą pełnomocnika, a nie są w stanie samodzielnie udać się do lokalu wyborczego, niestety nie będą mogli wziąć udziału w drugiej turze wyborów prezydenckich.
Wyborcy, którzy chcą zagłosować w drugiej turze wyborów prezydenckich (1 czerwca 2025) poza miejscem swojego zameldowania, muszą złożyć wniosek o jednorazową zmianę miejsca głosowania. Wniosek można zgłosić w urzędzie gminy, w której planujemy głosować, osobiście lub online przez platformę gov.pl lub aplikację mObywatel (z użyciem profilu zaufanego). Wystarczy podać imię, nazwisko, numer PESEL oraz adres lokalu wyborczego.
Po złożeniu wniosku zostaniemy dopisani do spisu wyborców w wybranym miejscu, ale głosowanie możliwe jest tylko w tym konkretnym lokalu. Wniosek o zmianę miejsca głosowania na drugą turę należy złożyć najpóźniej do 29 maja 2025. W przypadku głosowania za granicą, wniosek o dopisanie do spisu wyborców należy zgłosić u konsula do 27 maja 2025.
Aby zagłosować w dowolnym lokalu wyborczym w drugiej turze wyborów, należy uzyskać zaświadczenie o prawie do głosowania. Wniosek składa się osobiście w dowolnym urzędzie gminy, u konsula (za granicą) lub u kapitana statku (na polskim statku morskim) - wystarczy podać imię, nazwisko i numer PESEL. Zaświadczenie wydawane jest bezpłatnie, od ręki, a w dniu głosowania należy je okazać w lokalu wyborczym. Wniosek trzeba złożyć najpóźniej do 29 maja 2025.
Bez wniosku o zmianę miejsca lub zaświadczenia o prawie do głosowania, można oddać głos tylko w lokalu przypisanym do miejsca zameldowania. Osoby, które zgubią zaświadczenie, stracą możliwość oddania głosu, ponieważ duplikaty nie są wydawane, a w swoim stałym miejscu zameldowania zostały wykreślone ze spisu wyborców. Jeżeli nie dopełnimy formalności do 29 maja 2025, będziemy niestety wykluczeni z głosowania w wybranym miejscu.
Wybory przebywający w dniu wyborów w szpitalach, domach pomocy społecznej, zakładach karnych, aresztach śledczych czy domach studenckich, mogą oddać głos w specjalnych obwodach głosowania. Zgodnie z Art. 12 § 4 Kodeksu Wyborczego, takie obwody tworzy się, gdy w danej placówce znajduje się co najmniej 15 wyborców. Procedura obejmuje:
- automatyczne wpisanie do spisu wyborców: osoby przebywające w placówce w dniu wyborów są wpisywane do spisu wyborców w obwodzie utworzonym w danej jednostce, co skutkuje skreśleniem ich ze spisu w miejscu zamieszkania.
- powiadomienie przez dyrekcję: dyrektor placówki ma obowiązek poinformować o wpisie do spisu wyborców;
- zaświadczenie o prawie do głosowania: osoby, które przybywają do placówki w dniu wyborów, mogą zagłosować tylko na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania, wydanego przez urząd gminy.
Głos w drugiej turze wyborów prezydenckich uznaje się za nieważny, jeśli karta wyborcza nie spełnia wymogów formalnych. Dzieje się tak, gdy:
- na karcie nie postawiono znaku "X" w kratce przy nazwisku żadnego kandydata,
- postawiono znaki przy nazwiskach obydwu kandydatów;
- karta jest uszkodzona w sposób uniemożliwiający ustalenie wyboru (np. zamazana, przedarta).
Głos jest także nieważny, jeśli użyto innej karty niż oficjalna lub zawiera ona dopiski zmieniające jej treść. Komisja wyborcza ocenia ważność głosu, a nieważny głos nie jest liczony na rzecz żadnego kandydata, choć odnotowuje się go w protokole.
Nieważny głos lub brak udziału w głosowaniu sprawiają, uniemożliwiają wyborcom wpływ na wynik wyborów. Aby uniknąć takich sytuacji, warto upewnić się, że prawidłowo wypełniliśmy kartę wyborczą (stawiając "X" tylko przy jednym kandydacie) i złożyliśmy wniosek o zmianę miejsca głosowania lub zaświadczenie, najpóźniej do 29 maja 2025.
Czytaj też:
