L4 a kontrola ZUS. Po jakim czasie przychodzą?

• Oszustwa podczas zwolnień lekarskich sięgają rekordowych wyników. W 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zażądał zwrotu 34 mld zł z nienależnych zasiłków chorobowych.
• Kontrola L4 przeprowadzana przez ZUS może odbywać się na wniosek pracodawcy lub z inicjatywy samego urzędu, który chce sprawdzić prawidłowość wykorzystywania zwolnienia od pracy. 
• Kontrola ZUS na L4 nie odbywa się zgodnie z góry przyjętym harmonogramem. 

Kontrola ZUS pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim ma dać odpowiedź, czy ten wykorzystuje L4 zgodnie z prawem. Co to oznacza w praktyce? Pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych sprawdzają, czy pracownik w czasie rekonwalescencji nie wykonuje na przykład pracy zarobkowej. Kontrola ma także za zadanie wykazać, czy na przykład, zamiast wypoczywać w łóżku, nie spędziliśmy tego czasu na wakacjach.

ZUS sprawdza też, czy zwolnienie L4 jest wykorzystywane zgodnie z celem. W przypadku, gdy zwolnienie lekarskie zostało wystawione, aby rodzic mógł sprawować opiekę nad chorym dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny, podczas kontroli należy ustalić, czy nie ma innych domowników, którzy mogliby ją sprawować. Wyjątek stanowi sytuacja, w której dziecko nie ukończyło jeszcze dwóch lat.

Termin przeprowadzania kontroli na L4 nie jest z góry ustalony. Co bardzo ważne, pracodawcy zatrudniający powyżej 20 pracowników mogą samodzielnie ich kontrolować, a przy mniejszych firmach obowiązek ten przejmuje ZUS. W tym pierwszym przypadku pracodawca powinien przeprowadzać kontrole w miarę potrzeby, bez ustalania z góry stałych jej terminów. Kontrole L4 mogą się nasilić w okresach, w których wzrasta liczba zwolnień lekarskich.

Pracodawca może skontrolować pracownika na chorobowym zawsze w okresie pierwszych 33 dni w danym roku lub 14 dni w przypadku osób, które ukończyły 50 rok życia. Kontrolować można również pracowników, którzy korzystają z zasiłku opiekuńczego i świadczenia rehabilitacyjnego.

Jeżeli chodzi o Zakład Ubezpieczeń Społecznych, to ZUS może przeprowadzać niezapowiedziane wizyty w miejscu zamieszkania pracownika. Po jakim czasie ZUS kontroluje L4? W praktyce może być to każdy dzień zwolnienia lekarskiego, nie sposób jednak odpowiedzieć konkretnie, bo wizyty nie są planowane. Niemniej można przewidzieć, kiedy kontrola ZUS na L4 niemal na pewno się odbędzie. To sytuacje, kiedy:

• pracownik nagminnie otrzymuje L4 na krótki okres;
• następuje naprzemienne i częste występowanie o zasiłek chorobowy i opiekuńczy;
• kiedy lekarz orzecznik stwierdzi brak prawa do zasiłku, a zatrudniony znów przedstawi zwolnienie lekarskie;
• pojawiają się kolejne zwolnienia od różnych lekarzy;
• pojawią się nieprawidłowości przy poprzednich nieobecnościach, które skutkują odebraniem prawa do otrzymania wynagrodzenia za dany okres.

Kontrola ZUS na L4 jest niemal pewna także wtedy, gdy dochodzi do nagminnego wykorzystywania kolejnych okresów zasiłkowych. Wątpliwości urzędników mogą wynikać z podejrzeń, że dana osoba korzysta ze zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem.

Kontrola zwolnienia lekarskiego kończy się protokołem. Jeżeli pracownik na L4 pracował lub niezgodnie z zaleceniami wyjeżdżał, to kontroler ZUS opisze w protokole, na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy. Osoba kontrolowana może wnieść uwagi do protokołu. Ustalenia kontroli zawarte w protokole są podstawą do niewypłacenia pracownikowi zasiłku.

Oczywiście niezgodne z prawem wykorzystanie L4 może mieć znacznie poważniejsze konsekwencje. Jeśli pracodawca wykaże, że doszło do wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z przeznaczeniem, ma prawo uznać to za naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. W ostateczności może się więc to stać przyczyną rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Co gorsza, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, ZUS może wydać nakaz zwrotu zasiłku.

Przeczytaj również:

PIP rozmawia z KAS i ZUS. Kontrole będzie łatwiej wycelować w nieuczciwych pracodawców

Kiedy zmiany w zasiłku chorobowym? W planach wypłata przez ZUS od 1. dnia

Takie L4 zawsze wyda się podejrzane. Pracodawca może zlecić kontrolę