Czy darowizna chroni przed zachowkiem? Wszystko o prawie do zachowku

• Zachowek jest minimalną wartością finansową, która przysługuje rodzinie zmarłego niezależnie od treści testamentu. Powoduje dużo sporów i dyskusji na temat nieposzanowania decyzji zmarłego. 
• Co w sytuacji, w której za życia przekazana została komuś darowizna i jak na to może zareagować reszta rodziny? Czy może wnioskować o zwrot spadku w postaci zachowku?

Prawo zaleca, by wszelkie darowizny pieniężne przekazane zostały poprzez złożenie aktu notarialnego.

Istnieje również opcja, która wciąż pozostawi darowiznę ustawowo ważną. Sytuacja taka może mieć miejsce przy wysyłce przelewu na konto lub spisaniu umowy. 

W przypadku przedmiotów sprawa bywa nieco bardziej złożona. W przypadku darowizny mniejszej niż 9637 zł powinniśmy spisać umowę przekazania. 

Przy wyższej wartości cenowej przedmiotu, konieczne jest sporządzenie aktu notarialnego. W przeciwnym razie darowizna jest nieważna.

Przy ustalaniu zachowku dużą rolę odgrywają darowizny przekazane za życia danej osoby. Darowizny doliczane są do całej wartości spadku, aczkolwiek wykluczają się w dwóch przypadkach. 

Według Kodeksu Cywilnego nie uznaje się darowizn drobnych zwyczajowych (np. prezent na urodziny). Dodatkowo w spadek nie wlicza się darowizny dokonanej później niż w ciągu ostatniej dekady. 

W rozliczaniu darowizn do wartości spadku nie sprawdza się przedmiotu oraz powodu jego przekazania. Istotną rolę odgrywa jedynie cena, ustalana według obecnie obowiązujących stawek.

Rozliczenie wartości zachowku względem darowizn zależne jest od kilku czynników. Wśród nich z pewnością należy zwrócić uwagę na poziom pokrewieństwa ze zmarłą osobą. 

W końcu zachowek powstał, by chronić majątek oraz prawa do spadku najbliższych zmarłego. Wypłacony zostaje tym, którzy nie zostali uwzględnieni w testamencie. 

Zachowek przysługuje obecnemu małżonkowi, dzieciom, rodzicom oraz wnukom.

Co w przypadku rodzeństwa? Czy mogą oni również zgłaszać się z prawem do zachowku po zmarłym bracie lub siostrze? 

Mogą być oni wpisani na listę spadkobierców. Mimo wszystko prawo nie uwzględnia rodzeństwa przy roszczeniach praw o zachowek. 

Zachowek dla rodzeństwa można uzyskać wyłącznie za pomocą procesu sądowego.

Zdarza się sytuacja, a której dziadkowie przekazują swoje mieszkania wnuczkom. Powód takiego stanu rzeczy bywa różny. Większa możliwość opieki nad schorowaną osobą starszą lub lepszy kontakt. 

Przepisanie na wnuka mieszkania może nastąpić za pomocą darowizny zarejestrowanej u notariusza. 

Spadkobierca powinien pamiętać o jej rozliczeniu w Urzędzie Skarbowym jako podatek od wzbogacenia. Jak natomiast w takiej sytuacji przedstawia się kwestia zachowku dla reszty najbliższej rodziny zmarłego?

Pierwszą osobą uprawnioną do spadku jest współmałżonek zmarłego, następne są jego dzieci. Jeśli nie było spisanego testamentu, wnuk może nie doczekać się spadku dla siebie. 

Wszystko przez to, że jest dużo niżej w kolejności dziedziczenia. Jeśli natomiast to na wnuka przepisany był spadek, sąd weryfikuje zasadność złożenia zgłoszenia o zachowek przez bliższą rodzinę. Jeśli sąd uzna zachowek, wnuczek będzie zobowiązany wypłacić osobie zgłaszającej sprawę połowę swojego spadku (o ile jest jedynym posiadaczem spadku).

Przekazanie w formie darowizny części swojego majątku dziecku nie jest procesem skomplikowanym. Gdybyśmy chcieli przepisać na potomka swoje mieszkanie, wystarczy złożyć dokumenty u notariusza. 

W końcu akt notarialny powstały za naszego życia ciężej podważyć niż testament otwarty po naszej śmierci. Dlatego też sytuacja powoduje nieporozumienia w rodzinie. 

Inaczej natomiast sprawa ma się w przypadku testamentu. Dzieci nieuwzględnione przy podziale spadku mogą wnosić o zachowek.

Przy spisywaniu testamentu spadkodawca ma dużą swobodę w wyborze osoby, która ma zarządzać jego majątkiem po śmierci. Może być to nawet osoba, która w żaden sposób nie jest związana z rodziną. Należy natomiast pamiętać, że osoba obca nie otrzyma całego majątku, nawet jeśli testament tak nakazywał. Dlaczego? Otóż sprawa opiera się o zachowek.

Prawo do zachowku przysługuje wyłącznie najbliższej rodzinie. Dlatego też, jeśli rodzina zgłosi się o zachowek, spadkobierca z testamentu zmuszony będzie zapłacić należną ich dolę. Osoba obca dla zmarłego również powinna liczyć się z wyższymi opłatami skarbowymi z tytułu spadku.

Pierwszym z przykładów utraty szansy na zachowek jest jego przedawnienie. O zachowek możemy się zgłaszać na bazie całego spadku i darowizn wystawionych za życia. Mimo wszystko należy pamiętać o tym, że nie wszystkie darowizny będą się wliczać w całkowity spadek. Osoby, które nie są spadkobiercami, mogą rozliczyć darowizny z ostatnich 10 lat życia zmarłego.

Wśród terminów należy również pamiętać o okresie 5 lat. Jest to czas, w którym możemy wystąpić o wypłacenie zachowku. Okres ten liczy się od dnia otwarcia spadku. Zachowek przepada również przy wydziedziczeniu lub zrzeknięciu się spadku. Nie mamy wtedy możliwości w żaden sposób rościć sobie praw o zachowek.

Aby ustalić wysokość kwoty zachowku, należy stworzyć ciąg kilku obliczeń. Na samym początku musimy rozliczyć wartość majątku spadkowego. Jest to dodanie wartości spadku wraz z wartością darowizn podlegającą doliczeniu. Po obliczeniu ogólnej wartości spadku należy ustalić wysokość naszych udziałów w spadku. Chodzi tu o kolejność dziedziczenia ustawowego i jego podziału.

Finalnie rozliczamy kwotę, która przysługuje nam po zmarłym członku rodziny. Poniżej prezentujemy przykład.

Andrzej posiadał mieszkanie o wartości 250 000 zł. Dodatkowo miał samochód kosztujący 15 000 zł oraz elektronikę wartą 35 000 zł. Wszystko przepisał jednej córce, natomiast druga została z niczym. Okazało się również, że Andrzej miał oszczędności w banku na łączną kwotę 50 000 zł. Ile pieniędzy przysługuje drugiej siostrze w ramach zachowku?

Najpierw należy dodać wszystkie fundusze, aby ustalić substrat zachowku. W tym przypadku suma wyniesie 350 000 zł. Skoro dzieci było dwoje, spadek byłby podzielony na dwójkę - co dawałoby kwotę 175 000 zł. Zachowek natomiast jest liczony jako połowa wysokości udziału w spadku. Daje to już kwotę 87 500 zł. Oszczędności z banku nie widniały w testamencie. Dlatego też będą podzielone po równo na oboje dzieci. Każde z nich otrzyma więc 25 000 zł.

Na koniec należy od zachowku odjąć kwotę już otrzymaną w ramach podziału spadku. Chodzi o środki z konta bankowego, podzielone po połowie (87 500 - 25 000). Wynika z tego, że dziecko uznane w testamencie otrzyma spadek w wysokości 175 000 zł. Osoba zgłaszająca się o zachowek również nie będzie na tym stratna. Drugie dziecko, nieuwzględnione w testamencie otrzyma 62 500 zł.

***

Czytaj także:

Mieszkanie w abonamencie hitem w Europie Zachodniej. Czy sprawdzi się też u nas?

Niedziele handlowe 2022. 24 kwietnia dodatkowy dzień na zakupy

Rośnie liczba wypadków przy pracy. Na home office było bezpieczniej