Spis treści:
- Swoboda testowania - podstawa przekazania majątku osobie obcej
- Zachowek, czyli główne ograniczenie swobody testowania
- Konsekwencje podatkowe - III grupa podatkowa
- Ważność testamentu i możliwość jego podważenia
Swoboda testowania - podstawa przekazania majątku osobie obcej
Polskie prawo spadkowe dopuszcza pełną swobodę testowania. Innymi słowy, spadkodawca może w testamencie zapisać cały majątek dowolnie wybranej osobie, niezależnie od pokrewieństwa. Każdy może zatem rozporządzić swoim majątkiem na rzecz osoby niespokrewnionej, fundacji lub innej instytucji. Wola testatora może być wyrażona zarówno w testamencie własnoręcznym (holograficznym), jak i notarialnym.
Jeśli testamentu nie ma, do dziedziczenia w pierwszej kolejności powołani są małżonek oraz dzieci zmarłego, następnie wnuki oraz prawnuki, a także rodzice, rodzeństwo wraz z dziećmi, pasierbowie oraz dziadkowie. Sporządzając testament, można całkowicie pominąć ten ustawowy porządek dziedziczenia i wskazać jako jedynego spadkobiercę osobę spoza rodziny.
Zachowek, czyli główne ograniczenie swobody testowania
Największym problemem, który może stanąć na drodze do otrzymania majątku przez osobę spoza rodziny, jest instytucja zachowku.
Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy należy się zachowek, czyli konkretna część spadku. Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni, powinien otrzymać dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W innych wypadkach zachowek wynosi połowę wartości tego udziału.
Warto podkreślić, że rodzeństwo nie jest wymienione jako osoby należące do kręgu uprawnionych do zachowku. Uprawnieni są wyłącznie zstępni (dzieci, wnuki, itd.), małżonek oraz rodzice.
W praktyce oznacza to, że jeśli spadkodawca nie ma dzieci ani małżonka, a jego rodzice nie żyją, może swobodnie przekazać cały majątek osobie obcej, nie martwiąc się o roszczenia rodzeństwa.
Konsekwencje podatkowe - III grupa podatkowa
Kolejną istotną kwestią jest wysokie opodatkowanie spadku otrzymanego przez osobę obcą.
Niespokrewnieni znajdują się w III grupie podatkowej. Dla niej grupa wolna od podatku wynosi tylko 5733 złote. Jeśli spadek ma większą wartość, trzeba zapłacić. W przypadku wartości spadku nie przekraczającej 11 833 zł, podatek wynosi 12% od nadwyżki ponad kwotę wolną od podatku. Kolejny pułap podatkowy to 1420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł w przedziale do 23 665 zł. Jeśli wartość spadku przewyższa tę kwotę, należy zapłacić 3313,20 zł i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł.
Dla porównania, członkowie najbliższej rodziny spadkodawcy (małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym, macocha) korzystają z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, niezależnie od wartości odziedziczonego mienia. Warunkiem jest jednak zgłoszenie do urzędu skarbowego otrzymania spadku.
Ważność testamentu i możliwość jego podważenia
Samo sporządzenie testamentu nie gwarantuje, że wola spadkodawcy zostanie zrealizowana. W przypadku testamentu własnoręcznego często zarzuca się jego nieważność. Osoby zainteresowane otrzymaniem spadku w drodze ustawowej, mogą kwestionować okoliczności, w jakich został sporządzony dokument czy jego autentyczność. Gra jest warta stawki, jeśli mowa o naprawdę dużym spadku, który został zapisany osobie spoza kręgu rodzinnego.
Aby testament własnoręczny został uznany za ważny, musi zostać napisany przez spadkodawcę w całości ręcznie (bez wyjątków!) oraz być przez niego podpisany. Koniecznie musi zawierać datę jego sporządzenia.
Zawsze warto pamiętać, że testament notarialny jest trudniejszy do podważenia, ponieważ notariusz dba o zachowanie wszystkich wymogów formalnych.
Na nieważność testamentu nie można się powołać po upływie trzech lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności.
Podsumowując, testament umożliwia przekazanie majątku osobie spoza rodziny, ale nie zawsze wystarczy do pełnej realizacji woli spadkodawcy. Spadkobierca testamentowy musi liczyć się z koniecznością wypłaty zachowku osobom uprawnionym oraz z wysokim opodatkowaniem spadku. Tylko w sytuacji, gdy spadkodawca nie ma dzieci, małżonka ani żyjących rodziców, może swobodnie rozporządzić całym majątkiem bez obaw o roszczenia z tytułu zachowku.
KO
