Idą duże zmiany w lombardach. Pożyczki pod zastaw po nowemu

Paulina Błaziak, Interia Biznes: Czy zmiany, jakie wprowadza ustawa o konsumenckiej pożyczce lombardowej, są znaczące? Dlaczego?

Maciej Raczyński, radca prawny: Zmiany są duże, można wręcz powiedzieć rewolucyjne, przynajmniej z dwóch powodów. Pierwsza dotyczy rolników, których dodano w ramach tzw. wrzutki legislacyjnej do zmian, które wprowadzają nowe przepisy o lombardowej pożyczce konsumenckiej. Nadano im szereg uprawnień analogicznych do tych, które posiadają konsumenci, co skutkuje tym, że przedsiębiorcy, którzy pożyczali środki finansowe rolnikom, będą ich musieli traktować jak konsumentów.

Co to dla nich oznacza?

- Będzie się to wiązało m.in. z koniecznością aktualizacji wszystkich wzorców umów przez firmy pożyczkowe, które dają finansowanie rolnikom pod kątem tzw. klauzul niedozwolonych. Ponadto istotną rolę praktyczną odgrywać będzie kwestia limitów pozaodsetkowych kosztów, którymi objęci zostaną rolnicy. Z tym się wiążą też kwestie zabezpieczeń, które będą mogły być oferowane przy umowach zawieranych właśnie z rolnikami. Warto zauważyć, że pożyczki z zabezpieczeniem w postaci hipoteki, poręczenia czy dotyczące praw na papierach wartościowych nie będą podlegały ustawie o pożyczce lombardowej. Zakresem przedmiotowym nowej ustawy objęte będą jedynie te pożyczki, w których przedmiotem zabezpieczenia będzie rzecz ruchoma.

A jaka jest druga istotna zmiana ustawowa?

- Dotyczy ona lombardów - zamiarem ustawodawcy było objęcie przedsiębiorców lombardowych rozwiązaniami analogicznymi do ustawy antylichwiarskiej, która kilka miesięcy wcześniej weszła w życie. De facto od stycznia 2024 roku oddaje ona instytucje pożyczkowe pod nadzór KNF. W ustawie, o której mówimy, wprowadzono analogiczne rozwiązania - chociażby w zakresie tzw. pozaodsetkowych kosztów, które nie mogą być wyższe niż 45 proc. kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej. Co ciekawe, wprowadzono również obowiązek określonej procedury sprzedaży zabezpieczenia takiej pożyczki lombardowej w kwocie powyżej 500 zł, która musi być poprzedzona aukcją internetową.

W jakiś konkretny sposób?

- W ustawie nie ma żadnych wytycznych dotyczących miejsca jej prowadzenia, a wręcz mówi ona wprost, że możliwe jest skorzystanie z usług podmiotów organizujących aukcje z zastrzeżeniem, że warunki tych aukcji spełniają wymagania określone w ustawie o lombardowej pożyczce konsumenckiej (m.in. co do czasu trwania - nie krócej niż 5 dni). Dla lombardów to będzie to mocno uciążliwe, bo to dotyczy również wszystkich drobnych przedmiotów o wartości powyżej 500 zł.

Czy ustawa zmieni coś z perspektywy kupującego?

- Konsument, który będzie zawierał umowę na odległość, będzie miał prawo odstąpić od niej. Karta informacyjna będzie go informowała o podstawowych parametrach produktu; będzie dokumentacja zdjęciowa przedmiotu zabezpieczenia, który konsument pozostawia w tym lombardzie, do tego wejdą limity pozaodsetkowych kosztów,  które w zamyśle ustawodawcy pozwolą mu na uniknięcie jakiejś formy wyzysku.

A od strony samych lombardów - czy regulacja wprowadza inne obowiązki poza wystawieniem przedmiotu na aukcję?

- Według mojej wiedzy z lombardami nikt tej ustawy za bardzo nie konsultował. To są w zdecydowanej większości mali przedsiębiorcy, specyficzna branża, i oni sami nie czują się objęci podmiotowym zakresem tej ustawy. Natomiast ona ich też dotyka, o czym mówi także uzasadnienie do projektu ustawy. Regulacja ta dotknie nie tylko te firmy, które udzielają pożyczek rolnikom, ale również wszystkie firmy, które do swoich pożyczek stosują zabezpieczenie w postaci rzeczy ruchomych, np. samochodu. Zgodnie z ustawą powstanie nowy rejestr KNF, który w zamyśle będzie rejestrem wszystkich przedsiębiorców lombardowych, a w praktyce podejrzewam, że w pierwszej kolejności będą się tam wpisywali nie przedsiębiorcy lombardowi, a przedsiębiorcy udzielający pożyczek, których zabezpieczeniem będą rzeczy ruchome (nie tylko tych, w których pożyczkobiorcami będą rolnicy). Tu należy ocenić te rozwiązania krytycznie, bo dla instytucji pożyczkowych od dłuższego czasu istnieje już oddzielny rejestr prowadzony przez KNF.

Czy KNF będzie więc sprawował pieczę nad tymi wszystkimi podmiotami?

- Nie. Będzie to rozwiązane analogicznie jak przy pośrednikach kredytu konsumenckiego, nie hipotecznego. To jest jeden z niewielu obszarów, który nie jest regulowany nadzorem KNF - będzie tylko obowiązek wpisu do rejestru.

Czy konsument nie będzie więc chroniony?

- Nie do końca - jeżeli zawrzemy umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej i nie będzie ona spełniała określonych elementów - np. jeśli klient nie będzie poinformowany o prawie od odstąpienia od umowy, jeżeli pozaodsetkowe koszty będą przekraczały limity ustawowe - to klient będzie miał prawo oddać kapitał bez odsetek.

W kwestii samego prowadzenia lombardu - co czeka przedsiębiorców?

- Zmieni się to, że lombardy będą musiały działać wyłącznie w formie spółki kapitałowej, tj. z o.o. lub spółki akcyjnej. To już będzie duża rewolucja dla tych podmiotów bo większość działa w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej.

Myśli pan, że naprawdę te firmy będą się przekształcać w spółki?

- O ile KNF nie będzie sprawować nad nimi nadzoru, o tyle podchodzić będą pod obszar zainteresowania inspekcji handlowych. Dodatkowo za brak realizacji niektórych wymogów ustawowych grozić będzie kara grzywny do 500 tys. zł. Taka kwota musi już działać na wyobraźnię większości z tych przedsiębiorców.

Rozmawiała Paulina Błaziak