Spis treści:
Wiceszef resortu klimatu i środowiska poinformował PAP, że w najbliższym czasie resort przedstawi projekt reformy programu antysmogowego "Czyste Powietrze". Podkreślił, że jednym z największych wyzwań, z jakim musi zmierzyć się ministerstwo w kontekście programu, jest znalezienie stałego finansowania.
Czyste Powietrze ma problem z finansowaniem
Problemy z finansowaniem Czystego Powietrza pojawiły się w połowie grudnia ubiegłego roku. MKiŚ informowało wtedy, że zatrzymano wypłaty dla beneficjentów z powodu wyczerpania pieniędzy w NFOŚiGW. W styczniu br. informowano, że zaległości sięgały 300 mln zł, a na rozpatrzenie czekało 23 tys. wniosków. Wypłaty przywrócono po przeznaczeniu na program dwóch transz z KPO.
Bolesta podkreślił, że pewnymi źródłami finansowania Czystego Powietrza będą środki z KPO oraz program FEnIKS (Fundusze Europejskie na Infrastrukturę Klimat Środowisko). "Czyste Powietrze jest programem tak popularnym i tak szybko zużywamy te pieniądze, że powoli widać dno. W tym roku najprawdopodobniej na Czyste Powietrze wydamy ok. 5 mld zł. Konieczne jest znalezienie kolejnych środków oraz wypracowanie mechanizmu stałego finansowania programu" - powiedział.
Wiceszef MKiŚ poinformował, że w marcu 2025 r. resort zamierza złożyć wniosek o finansowanie Czystego Powietrza z Funduszu Modernizacyjnego. "Chcemy wnioskować o 10 mld zł. Przy obecnych potrzebach i utrzymaniu tempa da nam to spokój na dwa lata, ale w ciągu tego okresu musimy znaleźć długoterminowe finansowanie.
Fundusz Transformacji sfinansuje Czyste Powietrze?
Wiceminister klimatu poinformował, że resort namawia innych ministrów, w tym ministra finansów, aby stworzyć Fundusz Transformacji, który miałby zapewnić stałe finansowanie m.in. Czystego Powietrza. "Źródłem pieniędzy dla tego funduszu miałyby być przychody ze sprzedaży uprawnień do emisji EU-ETS" - dodał.
Bolesta zwrócił uwagę, że po ostatniej nowelizacji dyrektywy ws. ETS "stało się dość czytelne, że państwo musi przeznaczać całość przychodów z ETS-ów na transformację".
Przypomniał, że zapowiedziany budżet programu Czyste Powietrze to 103 mld zł. Zwrócił jednak uwagę, że poprzednicy nie zapewnili tych środków, nie przygotowano stałego mechanizmu finansowania, co było "aberracją".
Jaka przyszłość Czystego Powietrza?
Zgodnie z założeniami programu Czyste Powietrze wnioski od beneficjentów mają być przyjmowane do końca 2027 r. Kolejne dwa lata mają być przeznaczone na wypłatę dofinansowań, a wszystkie prace objęte umowami mają się zakończyć do końca czerwca 2029 roku.
Wiceminister zapewnił, że program nie skończy się za dwa lata. "Ciągle mamy do wymiany ponad dwa miliony kopciuchów. Obecnie jesteśmy w jednej trzeciej drogi. Reforma, którą zaproponujemy ma pozwolić m.in. szybciej realizować wymianę źródeł ogrzewania i docieplać budynki" - dodał.
Lista zmian w Czystym Powietrzu
Bolesta poinformował, że w ramach reformy programu obok funkcjonującej listy ZUM dla producentów pomp ciepła, ministerstwo będzie chciało zaproponować listę wykonawców inwestycji termomodernizacyjnych. "To nie byłaby obowiązkowa lista, a bardziej wykaz sprawdzonych wykonawców. Pracujemy obecnie nad ścieżką weryfikacji takich podmiotów oraz nad tym jak będzie można trafić na taką listę i jak z niej będzie można wypaść. Zobaczymy, czy uda się to wprowadzić wraz z najbliższą reformą" - wyjaśnił.
Niedawno na stronie RCL opublikowany został projekt rozporządzenia MKiŚ, zgodnie z którym od 2025 r. finansowanie w ramach systemu świadectw efektywności energetycznej do zakupu kotłów niskotemperaturowych oraz kotłów kondensacyjnych na gaz będą możliwe jedynie w zestawie zawierającym odnawialne źródła energii.
Bolesta pytany, czy to oznacza, że od nowego roku nie będzie można otrzymać dotacji z Czystego Powietrza do instalacji samego pieca gazowego przyznał, że "widzimy takie ryzyko". "Czekamy na interpretację KE, ale może się tak zdarzyć, że piece gazowe wypadną z Programu, kiedy będziemy przechodzić na finansowanie z Funduszu Modernizacyjnego. Przekonujemy Komisję, że gaz jako paliwo przejściowe jest dla nas niezbędne" - dodał.
Wiceminister poinformował także, że Czyste Powietrze ma zmienić się w kwestii prefinansowania inwestycji. Taki mechanizm wprowadzono od lipca 2022 r. Jeszcze przed rozpoczęciem remontu można otrzymać z wyprzedzeniem do 50 proc. maksymalnej kwoty dotacji. Pozostałe 50 proc. wypłacane jest po zakończeniu inwestycji. Zgodnie z założeniami, ta forma pomocy jest skierowana do osób, których nie stać na samodzielne przeprowadzenie inwestycji termomodernizacyjnej.
Bolesta przyznał, że ten mechanizm generuje nadużycia. "Prefinansowanie przyciągnęło uwagę nieuczciwych firm. Jednym z efektów są tzw. rachunki grozy, o których informują media, związane np. z pompami ciepła, które pojawiały się w nieocieplonych budynkach. Chcemy prefinansowanie ograniczyć" - wyjaśnił wiceminister.
Czyste Powietrze to największy program antysmogowy w Polsce. Właściciele domów jednorodzinnych mogą np. otrzymać środki na wymianę nieekologicznych źródeł ciepła, a także na poprawę efektywności energetycznej budynku m.in. poprzez jego docieplenie.
