Pomagajmy Ukrainie - Ty też możesz pomóc
W dniu 22 grudnia 2021 r. Minister Finansów wydał interpretację ogólną nr PT1.8101.2.2021 w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług przekształcenia z mocy prawa prawa użytkowania wieczystego w prawo własności (Dz. Urz. Min. Fin. poz. 14).
Interpretacja ta dotyczy ww. czynności przekształcenia dokonanego na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (Dz. U. z 2020 r. poz. 2040).
Przypomnijmy, że do 30 kwietnia 2004 r. czynność ustanowienia użytkowania wieczystego nie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT. Od 1 maja 2004 r. czynność taka była już traktowana jako opodatkowana tym podatkiem. W wyniku uchwały NSA z dnia 8 stycznia 2007 r., sygn. akt I FPS 1/06 do ustawy o VAT wprowadzono zmiany obowiązujące od 1 grudnia 2008 r. w świetle których oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste oraz zbycie tego prawa stanowią dostawę towarów (art. 7 ust. 1 pkt 6 i 7 ustawy o VAT).
Na ten temat pisaliśmy w Poradniku VAT nr 11 z 2021 r. W konsekwencji organy podatkowe uważały, że podatek VAT należało pobierać jedynie od opłat z tytułu użytkowania wieczystego ustanowionego od 1 maja 2004 r.
W dniu 25 lutego 2021 r. TSUE wydał wyrok w sprawie C-604/19, w którym orzekł, że:
"1) Artykuł 14 ust. 2 lit. a) dyrektywy w sprawie VAT należy interpretować w ten sposób, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo pełnej własności przewidziane w przepisach krajowych w zamian za uiszczenie opłaty stanowi dostawę towarów w rozumieniu tego przepisu.
2) Dyrektywę w sprawie VAT należy interpretować w ten sposób, że przy przekształceniu prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo pełnej własności przewidzianym w przepisach krajowych w zamian za uiszczenie opłaty na rzecz gminy będącej właścicielem nieruchomości, co pozwala jej na uzyskanie z tego tytułu dochodu o charakterze stałym, z zastrzeżeniem weryfikacji, jakich powinien dokonać sąd odsyłający, owa gmina działa w charakterze podatnika w rozumieniu art. 9 ust. 1 owej dyrektywy, a nie jako organ władzy publicznej w rozumieniu art. 13 ust. 1 tej dyrektywy (podkreślenie redakcji)."
Zatem z treści wyroku TSUE jednoznacznie wynika, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntu w prawo własności na podstawie przepisów ustawy przekształceniowej stanowi dostawę towarów dla celów opodatkowania VAT.
Jednocześnie MF w interpretacji ogólnej podkreślił, że ww. wyrok TSUE dotyczy wyłącznie przedmiotowych czynności dokonywanych z mocy prawa. Nie dotyczy przekształcenia prawa użytkowania wieczystego we własność, dokonywanego na podstawie umowy cywilnoprawnej pomiędzy użytkownikiem wieczystym a właścicielem gruntów.
MF stwierdził, że treść ww. wyroku oznacza konieczność zmiany ugruntowanej linii interpretacyjnej organów podatkowych. Zdaniem MF rozstrzygnięcie zawarte w ww. wyroku powoduje brak możliwości traktowania czynności przekształcenia użytkowania wieczystego we własność jako kontynuacji pierwotnej czynności pomiędzy stronami, tj. dostawy towaru (gruntu) dokonanej w drodze czynności ustanowienia tego użytkowania wieczystego.
W konsekwencji w kontekście opodatkowania VAT czynności związanych z użytkowaniem wieczystym, tj. całościowego rozliczenia podatku VAT z tego tytułu - od ustanowienia tego prawa aż po jego przekształcenie we własność z mocy prawa - należy wyróżnić dwie odrębne dostawy towaru (gruntu):
1) czynność ustanowienia użytkowania wieczystego - skutkującą przekazaniem użytkownikowi wieczystemu władztwa ekonomicznego nad gruntem (zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 6 ustawy o VAT),
2) czynność przekształcenia użytkowania wieczystego we własność z mocy prawa, skutkującą przeniesieniem przez dotychczasowego właściciela gruntu władztwa prawnego na rzecz dotychczasowego użytkownika wieczystego z mocy prawa, tj. władztwo prawne i ekonomiczne (zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT).
Jednocześnie MF zwrócił uwagę na konieczność zmiany sposobu traktowania na gruncie VAT czynności przekształcenia użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowych we własność, ustanowionego przed 1 maja 2004 r. (czyli uznania ich za odrębną dostawę towarów), które to czynności nie były do tej pory uznawane za podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.
Oznacza to, że nie ma znaczenia czy prawo użytkowania wieczystego zostało ustanowione przed 1 maja 2004 r., czy po tej dacie. W obu sytuacjach zgodnie z art. 29a ust. 1 i 6 pkt 1 ustawy o VAT opłaty pobierane z tytułu przekształcenia użytkowania wieczystego nieruchomości we własność zawierają w sobie podatek VAT (są tzw. kwotami brutto).
Odnośnie obowiązku podatkowego MF wyjaśnił:
"(...) W przypadku czynności przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów w prawo własności, dokonanej na podstawie ustawy przekształceniowej (czyli z mocy prawa), obowiązek podatkowy powinien powstać w momencie otrzymania całości lub części opłaty przekształceniowej (w odniesieniu do otrzymanej kwoty) (...)". Ponadto wskazał na przepisy obowiązujące od 1 stycznia 2022 r. Zgodnie bowiem z nowym brzmieniem art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b) ustawy o VAT dla czynności przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie obowiązek w VAT powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tego tytułu.
Dodatkowo z interpretacji tej wynika, że podatnicy (samorządy), którzy otrzymali interpretacje indywidualne lub dostosowali się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej organów podatkowych nieuznającej samej czynności przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów we własność ustawionego przed 1 maja 2004 r., za odrębną dostawę towarów, będą mogli skorzystać na podstawie art. 14n § 4 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.) z odpowiedniej ochrony.
W związku z powyższym:
- przekształcenie dokonywane z mocy prawa stanowi odpłatną dostawę towarów, a tym samym podlega opodatkowaniu VAT,
- opłaty pobierane z tytułu przekształcenia użytkowania wieczystego nieruchomości we własność zawierają w sobie podatek VAT - niezależnie od tego, czy takie użytkowanie zostało ustanowione przed 1 maja 2004 r. czy po tej dacie,
- obowiązek podatkowy ma być rozpoznawany na zasadach kasowych.
Tak wynika również z komunikatu MF pt.: "Nowa interpretacja ogólna VAT ważna dla samorządów" zamieszczonego w dniu 30 grudnia 2021 r. na stronie internetowej www.gov.pl.
Poradnik VAT Nr 2 z dnia 2022-01-20
