Jak uniknąć podatku od spadku? Wystarczy wniosek, ale musisz zachować termin

Zgodnie z Kodeksem cywilnym spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Otwarcie spadku zaś ma miejsce z chwilą śmierci spadkodawcy. Jeżeli osoba zmarła sporządziła przed śmiercią testament, wówczas postępowanie odbywa się zgodnie z tym, co zostało w nim zapisane. Jeśli natomiast zmarły nie spisał testamentu, wtedy dziedziczenie realizowane jest wedle prawa spadkowego, a dokładniej dziedziczenia ustawowego.

Zgodnie z nim prawo do dziedziczenia w pierwszej kolejności przypada małżonkowi oraz dzieciom zmarłego, w następnej kolejności wnukom oraz prawnukom. Jeśli spadkobierca nie miał dzieci, spadek przypada małżonkowi oraz rodzicom zmarłego. W następnej kolejności dziedziczy rodzeństwo spadkodawcy, jego dziadkowie oraz pasierbowie (pod warunkiem że w momencie otwarcia spadku rodzice już nie żyje).

Każdy spadkobierca do 6 miesięcy od daty otwarcia spadku jest zobowiązany podjąć decyzję (czy chce przyjąć spadek wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza, czy go odrzucić), a następnie musi złożyć stosowne oświadczenie zawierające jego decyzję.

Kolejnym krokiem jest złożenie wniosku o nabycie spadku. Spadkobierca może zrobić to na dwa sposoby: złożyć wniosek do sądu o nabycie spadku lub sporządzić u notariusza akt poświadczenia dziedziczenia. Następnie spadkobierca musi dokonać zgłoszenia nabycia spadku do właściwego urzędu skarbowego.

Obowiązek podatkowy powstaje wraz z uprawomocnieniem się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub zarejestrowania przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia.

Podatkowa grupa zerowa to grupa, do której należy najbliższa rodzina zmarłego i która, zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn, pod pewnymi warunkami, może zostać całkowicie zwolniona z podatku od otrzymanego spadku lub darowizny. 

W skład grupy zerowej wchodzą:

• małżonek,
• zstępni: dzieci, wnuki, prawnuki,
• wstępni: rodzice, dziadkowie, pradziadkowie,
• pasierbowie,
• rodzeństwo,
• ojczym i macocha

Sam stopień pokrewieństwa nie wystarczy jednak do tego, by skorzystać ze zwolnienia. Aby uniknąć zapłaty podatku dla grupy zerowej, spadkobierca w ciągu 6 miesięcy od dnia nabycia spadku musi zgłosić ten fakt do właściwego urzędu skarbowego wraz z potwierdzeniem otrzymania spadku lub darowizny. Zgłoszenia należy dokonać na formularzu SD-Z2.

Jeżeli spadkobierca, który należy do grupy zerowej, w ciągu 6 miesięcy od nabycia spadku nie zgłosi otrzymania spadku, wówczas zapłaci podatek na zasadach obowiązujących dla I grupy podatkowej.

Kwota wolna od podatku różni się w zależności od grupy podatkowej. Przynależność do poszczególnych grup podatkowych, określa natomiast stopień pokrewieństwa. Wymienia się 3 grupy podatkowe:

1. I grupa podatkowa: małżonek, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa.
2. II grupa podatkowa: zstępni rodzeństwa (np. dzieci siostry), rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych.
3. III grupa podatkowa: pozostałe osoby, które mają prawo do spadku.

Od 1 lipca 2023 roku obowiązują nowe, wyższe stawki kwoty wolnej od podatku:

• dla I grupy podatkowej - 36 120 zł od jednej osoby lub 108 360 zł od wielu osób (wcześniej 10 434 zł);
• dla II grupy podatkowej - 27 090 zł od jednej osoby lub 81 270 zł od wielu osób (wcześniej 7878 zł);
• dla III grupy podatkowej - 18 060 zł od jednej osoby lub 54 180 zł od wielu osób (wcześniej 5308 zł). 

Wysokość podatku od spadku obliczana jest od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku.

Dla I grupy podatkowej podatek od spadku wynosi:

• ponad 0 zł do 11 128 zł - 3 proc.
• ponad 11 128 zł do 22 256 zł - 333 zł 90 gr i 5 proc. od nadwyżki ponad 11 128 zł,
• ponad 22 256 - 890 zł 30 gr i 7 proc. od nadwyżki ponad 22 256 zł.

Dla II grupy podatkowej podatek wynosi:

• ponad 0 zł do 11 128 zł - 7 proc.
• ponad 11 128 zł do 22 256 zł - 779 zł i 9 proc. od nadwyżki ponad 11 128 zł,
• ponad 22 256 zł - 1 780 zł 60 gr i 12 proc. od nadwyżki ponad 22 256 zł.

Dla III grupy podatkowej podatek wynosi:

• ponad 0 zł do 11 128 zł - 12 proc.
• ponad 11 128 zł do 22 256 - 1 335 zł 40 gr i 16 proc. od nadwyżki ponad 11 128 zł,
• ponad 22 256 zł - 3 115 zł 90 gr i 20 proc. od nadwyżki ponad 22 256 zł.

Spadkobierca, który nie spełnia warunków grupy zerowej i zwolnienia od podatku od spadku, musi złożyć do właściwego urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych na formularzu SD-3 lub wspólne zeznanie podatkowe SD-3 razem z informacjami o pozostałych podatnikach (SD-3/A).

Następnie podatnik-spadkobierca otrzyma decyzję z ustaloną kwotą podatku, który w ciągu 14 dni od dnia odebrania decyzji, musi zapłacić na rachunek bankowy właściwego urzędu skarbowego.