Spis treści:
Komu przysługuje urlop macierzyński?
Urlop macierzyński to płatna przerwa w aktywności zawodowej. Po urodzeniu dziecka może skorzystać z niego każda kobieta, która pracuje na podstawie umowy o pracę. Nie można się go zrzec ani z niego zrezygnować, ponieważ jest to urlop gwarantowany przez polskie prawo.
Kobieta musi obowiązkowo wykorzystać pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Dopiero wtedy będzie mogła wrócić do pracy. Wtedy opiekę nad dzieckiem przejmuje jego tata, i to właśnie on zyskuje prawo do reszty urlopu. Jest to możliwe tylko wtedy, jeśli również jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę.
Kto nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego? Nie skorzystają z niego mamy, które przed porodem pracowały na podstawie umowy cywilno-prawnej, czyli umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Prawo do takiego urlopu może jednak powstać, jeśli w umowie umieszczono zapisy pozwalające kobiecie do płatnej nieobecności w pracy, która jest usprawiedliwiona urodzeniem dziecka.
Kobiety prowadzące własną działalność gospodarczą również nie mają prawa do urlopu macierzyńskiego. Mogą jednak skorzystać z zasiłku macierzyńskiego przyznawanego przez ZUS. Przysługuje on świeżo upieczonym mamom na ten sam okres i na tych samych zasadach, co w przypadku osób, które są zatrudnione na umowie o pracę.
Ile trwa urlop macierzyński i kiedy się zaczyna?
Przed datą porodu można wykorzystać maksymalnie 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Jeśli jednak przyszła mama nie korzystała z niego przed porodem, to urlop macierzyński rozpoczyna się dokładnie w dniu porodu.
Od czego zależy długość urlopu macierzyńskiego? W tym przypadku pod uwagę brana jest liczba urodzonych dzieci przy jednym porodzie. Wygląda to następująco:
- urodzenie 1 dziecka przy jednym porodzie - 20 tygodni,
- urodzenia 2 dzieci przy jednym porodzie - 31 tygodni,
- urodzenie 3 dzieci przy jednym porodzie - 33 tygodnie,
- urodzenie 4 dzieci przy jednym porodzie - 35 tygodni,
- urodzenie 5 lub więcej dzieci przy jednym porodzie - 37 tygodni.
Jeśli po upływie 14 tygodni chcesz zrezygnować z urlopu, w terminie 7 dni przed przystąpieniem do pracy, musisz złożyć oficjalny wniosek do pracodawcy. Możesz przesłać go w formie elektronicznej lub papierowej. Pracodawca będzie miał obowiązek uwzględnić wniosek o rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego.
Pozostałej części urlopu macierzyńskiego pracodawca udzieli tacie dziecka (urlop tacierzyński) lub innemu członkowi rodziny. W tym przypadku również konieczne jest złożenie oficjalnego wniosku. Należy to zrobić 14 dni przed dniem, od którego chcemy zacząć korzystać z pozostałej części urlopu.
Urlop macierzyński przysługuje pracownikom również wtedy, gdy zdecydują się zaadoptować dziecko. Wymiar urlopu w zależności od liczby przyjętych dzieci wygląda następująco:
- 20 tygodni - przyjęcie 1 dziecka,
- 31 tygodni - jednoczesne przyjęcie 2 dzieci,
- 33 tygodnie - jednoczesne przyjęcie 5 dzieci,
- 35 tygodni - jednoczesne przyjęcie 4 dzieci,
- 37 tygodni - jednoczesne przyjęcie 5 lub więcej dzieci.
Urlop w takiej sytuacji nie może trwać dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia albo 10. roku życia, gdy dzieci mają odroczony obowiązek szkolny. Pracownicy, którzy przyjęli dziecko w wieku 7 lub 10 lat, mogą wykorzystać urlop macierzyński w minimalnym wymiarze, czyli 9 tygodni.
Urlop macierzyński w wyjątkowych sytuacjach. Komu przysługuje?
Pracodawcy są zobowiązani do udzielenia urlopu macierzyńskiego ojcu dziecka w takim wymiarze, w jakim nie wykorzystała go jego matka. W wyjątkowych sytuacjach wniosek o urlop mogą zgłosić inni członkowie najbliższej rodziny. Kiedy jest to możliwe? W przypadku:
- śmierci matki (można starać się o część urlopu, która przypada po dniu śmierci matki);
- porzucenia dziecka przez matkę;
- gdy matka jest pracownikiem z orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Członkowie najbliższej rodziny mogą starać się o urlop macierzyński także wtedy, gdy matka dziecka przebywa w szpitalu lub w innym zakładzie leczniczym, w którym świadczona jest opieka całodobowa. Wtedy ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie samodzielnie opiekować się dzieckiem i opiekę musi sprawować ktoś z rodziny.
Jakie prawa przysługują pracownikom w ciąży oraz w czasie urlopu macierzyńskiego?
Kobiety w ciąży i mamy przebywające na urlopie macierzyńskim oraz ojcowie na urlopie tacierzyńskim są chronieni przez prawo. Co to dokładnie oznacza? W tym okresie pracodawca nie może:
- prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania z nimi umowy o pracę;
- wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę. Istnieje jednak wyjątek: pracodawca może wypowiedzieć umowę z ich winy. Zgodę na to musi jednak wyrazić zakładowa organizacja związkowa.
Warto pamiętać, że jeśli zgłosimy wniosek o urlop macierzyński lub tacierzyński wcześniej niż w terminach określonych w Kodeksie pracy, to ochrona zaczyna obowiązywać 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego.
Zobacz również: Dodatkowy urlop macierzyński w 2024? Trwają prace nad zmianami
Pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży lub pracownika przebywającego na urlopie macierzyńskim/tacierzyńskim tylko wtedy, gdy firma się zamyka lub ogłasza upadłość. Wówczas pracodawca musi ustalić termin rozwiązania umowy o pracę z zakładową organizacją związkową. Jeśli w tym czasie pracownica lub pracownik nie będą mieli innej opcji zatrudnienia, to przysługują im specjalne świadczenia, które zaliczane są do okresu zatrudnienia.
Jak wrócić do pracy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego? Pracownik lub pracownica powinni wrócić na wcześniej zajmowane stanowisko. Jeśli jednak nie jest to możliwe, pracodawca musi zapewnić im stanowisko równorzędne na równie korzystnych warunkach, które otrzymaliby, gdyby nie wzięli urlopu.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego
Podczas urlopu macierzyńskiego młode mamy otrzymują zasiłek macierzyński z ZUS-u. Jego wysokość wynosi 100 proc. pensji, którą pobierały przed urlopem.
Jeśli jednak pracownica zdecyduje się złożyć wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski, może uzyskać mniejszy zasiłek, który będzie wypłacany przez 12 miesięcy i wyniesie 81,5 proc. pensji. W tym celu w ciągu 21 dni po urodzeniu dziecka musi złożyć stosowny wniosek. Złożenie go po terminie będzie skutkowało zasiłkiem w wysokości 60 proc. pensji.
Kobiety, które nie pracują i nie płacą składek na ubezpieczenie chorobowe, mogą otrzymać zasiłek rodzicielski, którego wysokość wynosi 1000 zł brutto miesięcznie.
Przeczytaj również:
Podwyżki płac o 20 proc. w sektorze sprzedaży. Pracownicy mogą zacierać ręce
Podwyżki dla nauczycieli. Szefowe MEN i MRPiPS podpisały nowelizację ustawy
Ponad 40-letni Kodeks pracy do zmiany? "On powinien być napisany na nowo"
