Nowe urlopy w Kodeksie pracy. Na jakie dni wolne może liczyć pracownik?

• Zmiany w Kodeksie pracy przyniosą dodatkowe urlopy i wydłużenie obecnie funkcjonujących
• Inne ustawy przewidują również wprowadzenie na stałe zmian dla krwiodawców
• Nic nie zmieni się z kolei w przypadku urlopów okolicznościowych, do których pracownik ma prawo w przypadku ważnych sytuacji życiowych

Nowelizacja Kodeksu pracy, a także ustawa o Krajowej Sieci Onkologicznej, czekają jedynie na podpis prezydenta i mają wejść w życie wiosną tego roku. Zmiany prawne niosą ze sobą szereg konsekwencji dla pracowników, w tym dodatkowe urlopy. Wyjaśniamy, co zmienia się w kwestii dni wolnych od pracy, jak i przypominamy o możliwości wykorzystania urlopu okolicznościowego w ważnych sytuacjach życiowych.

Pierwszą z nowości, którą wprowadza zmieniony Kodeks pracy to prawo do urlopu opiekuńczego w wymiarze pięciu dni w roku kalendarzowym. Będzie mógł on zostać wykorzystany w celu zapewnienia opieki lub wsparcia krewnemu (syn, córka, matka, ojciec lub małżonek) albo osobie pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym wymagającej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Co ważne, pracownik nie otrzyma prawa do wynagrodzenia w przypadku skorzystania z tego urlopu, jednak jego wymiar będzie wliczał się do okresu zatrudnienia.

"Urlop będzie udzielany na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu; we wniosku pracownik będzie wskazywał imię i nazwisko osoby, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia przez pracownika osobistej opieki lub wsparcia oraz w przypadku członka rodziny ‒ stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ adres zamieszkania tej osoby" - brzmi uzasadnienie ustawy.

Drugą nową pulą urlopu są dwa dni (lub 16 godzin), które można będzie przeznaczyć w związku z "siłą wyższą". W praktyce oznacza to, że w przypadku nagłej sytuacji życiowej - choroby, wypadku lub w momencie, gdy natychmiastowa obecność pracownika jest niezbędna, może on skorzystać z tego typu urlopu. To od niego zależy, czy zrobi to w wymiarze dniowym czy godzinowym. 

Pracodawca będzie obowiązany udzielić tego zwolnienia na żądanie i w terminie wskazanym przez pracownika, zgłoszonym najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia (...) "Wymiar zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy będzie ustalany proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika; niepełna godzina zwolnienia od pracy będzie zaokrąglana w górę do pełnej godziny" - brzmi uzasadnienie ustawy.

Za czas wykorzystania tego typu zwolnienia od pracy będzie przysługiwało prawo do połowy wynagrodzenia obliczanego według zasad obowiązujących dla urlopu wypoczynkowego. 

Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadza również wydłużenie urlopów dla rodziców nowonarodzonych dzieci. W przypadku rozwiązania ciąży pojedynczej wymiar urlopu rodzicielskiego wyniesie 41 zamiast 32 tygodni (odpowiednio 42 zamiast 33 tygodni dla ciąży mnogiej). 

Dziewięciu dodatkowych tygodni nie będzie można przenieść na drugiego z rodziców. Zwiększy się również wymiar urlopu dla rodziców dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu powstałą w czasie ciąży lub porodu. Wyniesie on 65 tygodni lub o 2 tygodnie więcej w przypadku ciąży mnogiej.

Zmniejszeniu z kolei ulegnie okres, w którym panowie będą mogli wykorzystać dwa tygodnie urlopu ojcowskiego. Do tej pory mogli to zrobić do zakończenia przez dziecko drugiego roku życia, zaś po wejściu w życie nowych przepisów będą mieli na to czas przez 12 miesięcy od porodu.

O szczegółach nowych wymiarów urlopów dla rodziców pisaliśmy tutaj. 

Pracownicy, którzy oddają krew lub jej składniki będą mieć zagwarantowane na stałe płatne dwa dni wolne od pracy po zabiegu. 

Tę kwestię uregulują niezależnie od siebie dwie ustawy. Jedna z nich, o Krajowej Sieci Onkologicznej, czeka na podpis prezydenta. Druga, będąca nowelizacją ustawy o krwiodawstwie i krwiolecznictwie procedowana jest obecnie w Ministerstwie Zdrowia, która ponadto dodaje zapisy o prawie do zwolnienia dla osób pracujących w systemie zmianowym. Ma ono obejmować zmianę roboczą, która zaczęła się w dniu, w którym oddano krew lub jej składniki oraz dzień następny. Ponadto projekt przewiduje wolne od pracy z prawem do wynagrodzenia na czas okresowych badań lekarskich - także w przypadku osób, które dopiero zamierzają oddawać krew.

Obecnie krwiodawcy mają prawo do dwóch dni zwolnienia wprowadzonego po wybuchu pandemii koronawirusa. Wcześniej przysługiwał im jeden dzień. Zwiększenie tego wymiaru miało zachęcić dotychczasowych, jak i potencjalnych dawców krwi i jej składników do donacji, zarówno wskutek braków w bankach krwi, jak i prowadzenia terapii osoczem pobranego od ozdrowieńców. 

Więcej na ten temat pisaliśmy tutaj.

Kwestia udzielania urlopu okolicznościowego pozostaje bez zmian. A warto o nim pamiętać, bowiem w niektórych sytuacjach pracownikowi przysługuje prawo do dodatkowych dni wolnych od pracy z prawem do wynagrodzenia, które nie wliczają się do puli urlopu wypoczynkowego. Należą do nich śluby, zgony i urodzenie się dziecka. 

Na dwa dni urlopu okolicznościowego mogą liczyć osoby biorące ślub. Ich pracujący rodzice z tej okazji otrzymują jeden dzień wolnego. Po narodzinach dziecka pracownik również ma prawo do dwóch dodatkowych dni wolnych od pracy, które nie wpadają do puli urlopu ojcowskiego czy macierzyńskiego. 

W przypadku zgonu członka rodziny pracownika wymiar urlopu zależy od stopnia pokrewieństwa. Dwa dni należą się w przypadku śmierci małżonka, dziecka, rodzica, ojczyma lub macochy, zaś jeden dzień - po śmierci rodzeństwa, teścia, teściowej, babci, dziadka oraz osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką. 

Paulina Błaziak

Zobacz również: