Kwota wolna od podatku. Czym jest i ile wynosi?

Tłumacząc na język powszechny, kwota wolna od podatku wyznacza limit pieniędzy, które można zarobić w ciągu roku i nie odprowadzać od nich podatku. Jeśli roczny dochód osoby fizycznej mieści się w tej granicy, to nie musi ona w ogóle płacić podatku dochodowego. Jeśli natomiast przekroczy tę granicę, to powstanie obowiązek podatkowy, ale tylko od nadwyżki, czyli części dochodu, która przekracza kwotę wolną od podatku.

Przykładowo, jeśli roczny dochód osoby fizycznej wynosi 28 000 złotych, a kwota wolna od podatku to 30 000 złotych - osoba fizyczna nie zapłaci żadnego podatku. Natomiast jeśli jednak zarobki wyniosą 35 000 złotych, to podatek dochodowy zostanie naliczony od nadwyżki od kwoty wolnej od podatku - czyli od 5000 złotych.

Jeśli roczne dochody mieszczą się w tak zwanym pierwszym progu podatkowym (czyli do 120 000 złotych dochodu rocznie), to zobowiązanie podatkowe oblicza się w następujący sposób:

• Dochód x 12% minus kwota zmniejszająca podatek 3600 złotych

Jeśli natomiast przekraczają tę kwotę, to do urzędu skarbowego należy odprowadzić 10 800 złotych podatku (120 000 złotych x 12% minut kwota zmniejszająca podatek) + 32% nadwyżki ponad 120 000 złotych.

W praktyce zastosowanie kwoty wolnej od podatku pozwala również na zmniejszenie wysokości zaliczek na podatek dochodowy. Skoro kwota zmniejszająca podatek wynosi w ujęciu rocznym 3600 złotych, to podzielona na 12 miesięcy daje wynik 300 złotych. O taką kwotę można pomniejszyć miesięczne zaliczki na podatek.

Najogólniej mówiąc z kwoty wolnej od podatku skorzystać mogą osoby, które jako formę opodatkowania wybrały skalę podatkową (na działalności gospodarczej), czyli standardowy sposób opodatkowania dochodów lub które mają odgórnie narzuconą taką formę. Dotyczy to między innymi osób pracujących na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenie, umowy o dzieło, czy nawet otrzymujących wynagrodzenie członka zarządu na podstawie uchwały. W przypadku tych osób skala podatkowa jest jedynym dozwolonym przez prawo sposobem opodatkowania dochodów.

Więcej swobody w podejmowaniu decyzji o formie opodatkowania mają osoby, które prowadzą działalność gospodarczą. Przedsiębiorcy mogą co roku wybrać formę opodatkowania, którą pragną opodatkować swoje dochody. Do wyboru mają skalę podatkową, podatek liniowy oraz ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Podkreślenia wymaga jednak fakt, że kwota wolna od podatku jest dostępna jedynie w przypadku wybrania skali podatkowej. Jeśli wybrało się inną formę opodatkowania, nie można z niej skorzystać.

W przypadku osób zatrudnionych na etacie od obliczonych w każdym miesiącu zaliczek na podatek dochodowy odlicza się 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, czyli 300 złotych (3600 złotych podzielone przez 12). Aby jednak skorzystać z kwoty wolnej od podatku w trakcie roku należy pamiętać o złożeniu u pracodawcy formularza PIT-2. Jest to dokument, w którym pracownik oświadcza, że chce, aby pracodawca już w trakcie roku uwzględniał ulgę podatkową wynikającą z kwoty wolnej. Jeśli pracownik tego nie zrobi, to kwota wolna nie przepada - 3600 złotych jest zwracane w rozliczeniu rocznym.

PIT-2 jest składany najczęściej przed rozpoczęciem pracy u danego pracodawcy, ale może być złożony również w trakcie roku. W danym zakładzie pracy obowiązuje on do odwołania, czyli nie trzeba go składać ponownie.

Warto też wskazać, że jeśli w umowie między stronami wskazana jest kwota wynagrodzenia netto, zamiast brutto, to dla pracownika lepiej nie składać PIT-2, bo niezależnie od tego kwota otrzymywanego wynagrodzenia miesięcznego będzie taka sama, a nadpłacony przez płatnika podatek zostanie zwrócony podatnikowi w rozliczeniu rocznym. Z kolei z punktu widzenia pracodawcy - lepiej podpisywać umowy o pracę w kwotach brutto.

Jeśli pracownik ma więcej niż jednego pracodawcę, to kwota zmniejszająca podatek może być podzielona i wykorzystana u maksymalnie trzech płatników, czyli w maksymalnie trzech częściach:

• 1/12 kwoty zmniejszającej podatek - 300 złotych (jeden płatnik);
• 1/24 kwoty zmniejszającej podatek - po 150 złotych (dwóch płatników);
• 1/36 kwoty zmniejszającej podatek - po 100 złotych (trzech płatników).

Jeżeli pracownik rozpocznie prowadzenie działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach ogólnych, wówczas ma obowiązek poinformowania o tym swojego pracodawcy. Kwota zmniejszająca podatek powinna bowiem być odliczana w ramach tylko jednego tytułu, a pierwszeństwo ma w takim przypadku działalność gospodarcza, a nie etat.

Wspólne rozliczanie jest najbardziej opłacalne wtedy, gdy jeden z małżonków uzyskuje wysokie, przekraczające 120 000 złotych rocznie dochody, a drugi albo nie ma dochodu, albo jest on bardzo niski. Małżonkowie mają bowiem możliwość skorzystania z podwójnej kwoty wolnej od podatku, co oznacza, że przy wspólnym rozliczeniu przysługuje im aż 60 000 złotych dochodu niepodlegającego opodatkowaniu. Jeśli zatem tylko jeden z nich uzyskuje dochody, to i tak przy takim modelu rozliczania nie musi płacić podatku, dopóki nie przekroczy 60 000 złotych dochodu. 

Grzegorz Hatala, adwokat, doradca podatkowy

Hatala & Storto Podatki