"Czyste powietrze" wróci na wiosnę. Będą nowe kryteria dochodowe

Polacy czekają na wznowienie programu "Czyste Powietrze". Nabór wniosków jest wstrzymany od ponad dwóch miesięcy. Wiosną program ma wrócić po "liftingu", w nowej odsłonie, ale potencjalni beneficjenci już teraz mają wiele pytań. Czy mogą wymienić zepsute urządzenie grzewcze w okresie zawieszenia programu i liczyć na zwrot części kosztów? Czy mogą wnioskować o wsparcie, nie będąc właścicielami domu? Takie i inne pytania docierają do naszej redakcji. Zwróciliśmy się z nimi do NFOŚiGW i poznaliśmy część założeń programu "Czystego Powietrze" po zmianach. 

Pani Alicja, która mieszka w domu w Kotlinie Jeleniogórskiej, chce wymienić piec. Użytkowane od dziesięciu lat urządzenie, którym ogrzewa swoją posesję, uległo awarii akurat w okresie, kiedy program "Czyste Powietrze" jest zawieszony. Przypomnijmy w tym miejscu, że nabór wniosków wstrzymano 28 listopada 2024 r.

- Musimy wymienić zepsuty piec na nowy jak najszybciej, bo do końca sezonu grzewczego jeszcze daleko, a na dodatek temperatury spadły. Nie wiemy, czy możemy zrealizować inwestycję teraz - obawiamy się, że po wznowieniu programu nie dostaniemy zwrotu części kosztów - mówi pani Alicja.

Z tym i innymi pytaniami zwróciliśmy się do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), który realizuje program "Czyste Powietrze". Rzeczniczka NFOŚiGW, Magdalena Skłodowska, w rozmowie z Interią Biznes podkreśla, że nowa odsłona programu jest po drugim etapie konsultacji, który pozwolił na wypracowanie kierunkowych założeń nowej odsłony programu. Jak zastrzega, szczegółowe rozwiązania są jednak jeszcze wciąż doprecyzowywane, dlatego na tym etapie nie można mówić o ostatecznych zasadach przyznawania wsparcia. Te poznamy z końcem marca.

- Podajemy cały czas datę 31 marca i ona jest aktualna - mówi rzeczniczka NFOŚiGW, pytana o to, kiedy zostaną ogłoszone szczegóły "Czystego Powietrza" po zmianach.

W dokumencie z 2. etapu konsultacji programu znajdujemy tymczasem wskazówki co do okresu kwalifikowalności kosztów poniesionych na inwestycje w termomodernizację, a więc odpowiedź na wątpliwości pani Alicji.

Okres kwalifikowalności kosztów, a więc czas, w jakim można będzie ubiegać się o wsparcie po dokonaniu inwestycji, ma bezpośredni związek z terminem rozpoczęcia przedsięwzięcia, czyli np. wymiany okien czy ocieplenia podłogi albo zakupu i instalacji nowego źródła ciepła.

Rozpoczęcie przedsięwzięcia - czytamy w projekcie dokumentu dotyczącego "Czystego Powietrza" pn. "Zakres ogólny" - rozumiane jest jako poniesienie pierwszego kosztu kwalifikowanego (data wystawienia pierwszej faktury lub równoważnego dokumentu księgowego) i może nastąpić nie wcześniej niż sześć miesięcy przed datą złożenia wniosku o dofinansowanie.

Jeśli więc nabór wniosków ruszy 31 marca, a potencjalny beneficjent złoży wniosek o wsparcie np. 2 kwietnia, to dostanie zwrot części kosztów na piec zakupiony np. 1 marca. Taka data na fakturze poświadczającej zakup mieści się w ramach czasowych ("nie wcześniej niż sześć miesięcy przed datą złożenia wniosku o dofinansowanie") okresu kwalifikowalności.

Istotny dla możliwości uzyskania finansowania z "Czystego Powietrza" będzie też termin zakończenia przedsięwzięcia, czyli data wystawienia ostatniej faktury lub równoważnego dokumentu księgowego lub innego dokumentu potwierdzającego wykonanie prac, oznaczająca rzeczowe zakończenie wszystkich prac objętych umową o dofinansowanie. Po tym zakończeniu (czyli np. po instalacji pieca) powinna być możliwa prawidłowa eksploatacja zamontowanych urządzeń. 

"W ramach Programu finansowane są również przedsięwzięcia zakończone przed dniem złożenia wniosku o dofinansowanie w formie dotacji, pod warunkiem, że nie zostały rozpoczęte wcześniej niż sześć miesięcy przed datą złożenia wniosku o dofinansowanie w formie dotacji, w przypadku wniosków o dofinansowanie składanych w terminie dwóch miesięcy od daty wskazanej w ogłoszeniu o naborze nie wcześniej niż 28.05.2024 r." - czytamy w projekcie "Zakresu ogólnego" programu.

Biuro prasowe NFOŚiGW mówi nam też, że w ramach reformy "Czyste Powietrze" wprowadzone zostaną m.in. maksymalne dotacje jednostkowe za poszczególne elementy inwestycji. W praktyce oznacza to, że wprowadzone zostaną limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów. 

Projektowane kwoty takich limitów znajdujemy w Załączniku nr 2 do programu "Czyste Powietrze". Przykładowo - na ocieplenie podłóg będzie można uzyskać maksymalnie 50 zł na jeden metr kwadratowy powierzchni użytkowej budynku/lokalu w ramach podstawowego poziomu dofinansowania, maksymalnie 70 zł na m kw. w podwyższonym poziomie dofinansowania i maksymalnie 100 zł na m kw. w najwyższym poziomie dofinansowania. 

Decydenci nie ukrywali, że limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów mają ukrócić nadużycia polegające na instalowaniu urządzeń czy elementów wyposażenia po wygórowanych kosztach. "Koniec z drzwiami za 20-40 tys. zł" - oznajmia NFOŚiGW na stronie "Czystego Powietrza".

Poziomy dofinansowania mają związek z intensywnością dofinansowania dla beneficjentów (tj. tym, ile procent poniesionych kosztów zostanie im zwrócone). W podstawowym poziomie dofinansowania jest to 50 proc. kosztów, w podwyższonym - 70 proc. kosztów, a w najwyższym poziomie dofinansowania - 100 proc. kosztów.

Poziom dofinansowania zależy od dochodu wnioskodawcy. Osoby o niższych dochodach otrzymują wyższe wsparcie. O tym, czy dana osoba w ogóle kwalifikuje się do wsparcia w ramach programu, ma decydować to, czy jej dochód roczny nie przekracza kwoty 150 000 zł (raz jeszcze podkreślmy - według projektu).

Do podwyższonego poziomu dofinansowania ma być uprawniona osoba, w przypadku której przeciętny miesięczny dochód na jednego członka jej gospodarstwa domowego nie przekracza kwoty: 

• 2250 zł w gospodarstwie wieloosobowym; 
• 3150 zł w gospodarstwie jednoosobowym. 

Z kolei do najwyższego poziomu dofinansowania ma być z kolei uprawniona osoba, w przypadku której przeciętny miesięczny dochód na jednego członka jej gospodarstwa domowego nie przekracza kwoty: 

• 1170 zł w gospodarstwie wieloosobowym; 
• 1640 zł w gospodarstwie jednoosobowym. 

W przypadku najwyższego poziomu dofinansowania zapotrzebowanie nieruchomości na energię użytkową musi wynosić powyżej 150 kWh/m kw./rok.

Z kolei w każdym przypadku występuje "obowiązek posiadania budynku przez co najmniej trzy lata" - przekazuje nam biuro prasowe NFOŚiGW. Oznacza to, że w okresie minimum 3 lat do dnia złożenia wniosku o dofinansowanie trzeba być właścicielem lub współwłaścicielem budynku mieszkalnego jednorodzinnego - albo też wydzielonego (w budynku jednorodzinnym) lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą. W projekcie podaje się, że zapisy o tym minimalnym okresie nie mają zastosowania w przypadku nabycia w drodze spadku budynku mieszkalnego lub wyodrębnionego w nim lokalu.

Ważną zmianą w nowej edycji "Czystego Powietrza" ma być też ogólnopolski program operatorów.  - W pierwszej kolejności rolę operatorów powierzymy chętnym gminom - słyszymy w biurze prasowym NFOŚiGW.

Jak wyjaśnia na stronie internetowej dedykowanej "Czystemu Powietrzu" zastępca prezesa zarządu NFOŚiGW Robert Gajda, operatorzy mają zapewniać "wsparcie dla beneficjentów najwyższego i podwyższonego poziomu dofinansowania". Wsparcie to ma dotyczyć następujących etapów: 

• określenia zakresu inwestycji;  
• składania wniosku o dofinansowanie; 
• monitorowania realizacji inwestycji zgodnie z zasadami programu; 
• rozliczenia dotacji. 

Uzupełniająco, w drodze naboru, wybierani będą inni operatorzy "Czystego Powietrza". Na obecnym etapie (program operatorów jest cały czas dopracowywany) zakłada się, że rolę tę będą mogły pełnić np. banki czy organizacje pozarządowe. "System operatorski, przygotowywany dla najuboższych gospodarstw domowych, będzie chronił Polki i Polaków przed naciągaczami i nieuczciwymi praktykami wykonawców" - przekonuje NFOŚiGW. 

Katarzyna Dybińska