Ile wynosi zachowek po rodzicach? Tak możesz obliczyć go sam

Zachowek to pewnego rodzaju forma ochrony interesów najbliższych osób spadkodawcy, w sytuacji, gdy zostały one pominięte w testamencie lub zostały uwzględnione, ale w niższej wysokości, niż gdyby dziedziczyły one na mocy dziedziczenia ustawowego.

Najczęściej zachowek ma zastosowanie, kiedy zgodnie z testamentem spadek przypada wyłącznie jednemu dziecku , a pozostałe dzieci nie dostały żadnej części spadku i jednocześnie nie zostały wprost wydziedziczone. W takim przypadku mogą one domagać się roszczenia pieniężnego od innych spadkobierców.

Prawo do zachowku mają osoby, które odziedziczyłyby spadek z mocy ustawy, ale zgodnie z testamentem, spadkodawca nie pozostawił im żadnej części spadku lub pozostawił w mniejszej ilości niż gdyby dziedziczyły na drodze prawnej.

Wysokość zachowku po rodzicach ustalana jest przez Kodeks cywilny. Zgodnie z jego treścią, w przypadku dzieci zachowek wynosi 1/2 spadku. Jeżeli zaś dziecko jest małoletnie lub trwale niezdolne do pracy, wówczas zachowek wynosi 2/3 wartości spadku.

W Kodeksie cywilnym nie zostały rozdzielone kwestie zachowku po śmierci matki lub ojca, w związku z czym w obu przypadkach obowiązują przepisy dotyczące zachowku po rodzicach.

Aby obliczyć wartość zachowku po rodzicach, konieczne jest określenie substratu zachowku. Substrat zachowku to wartość spadku, na którą składa się czysta wartość spadku, będąca różnicą między:

• stanem czynnym spadku - wartość wszystkich praw wchodzących w skład spadku według ich stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania o zachowku,
• stanem biernym spadku - suma długów spadkowych z pominięciem długów wynikających z zapisów zwykłych oraz poleceń.

Przy obliczeniu wysokości zachowku do spadku doliczana jest również wartość darowizn oraz zapisów windykacyjnych dokonanych przez spadkodawcę. Nie dolicza się jednak wszystkich darowizn. Jeżeli darowizna została przekazana przez spadkodawcę osobie nieuprawnionej do dziedziczenia ustawowego, wlicza się ją do wysokości substratu zachowku przez maksymalnie 10 lat.

Natomiast, gdy darowizna została przekazana osobie uprawnionej do dziedziczenia na mocy ustawy, wtedy moment otrzymania darowizny nie ma znaczenia. Każda darowizna tego typu musi zostać wliczona do wartości spadku.

Po uzyskaniu substratu zachowku należy odpowiednio pomnożyć tę wartość przez ułamkową wysokość zachowku, jaka przysługuje danej osobie. Otrzymany wynik będzie stanowił rzeczywistą wartość zachowku.

Przykład: Pan Marek był właścicielem mieszkania o wartości 350 tys. zł oraz posiadał majątek o wartości 200 tys. zł. W testamencie cały swój majątek przepisał na swoją córkę, pomijając syna oraz małżonkę.

Zgodnie z drogą ustawową w pierwszej kolejności spadek przysługuje dzieciom oraz małżonkowi, w związku z czym każdemu z dzieci oraz małżonce przysługiwałoby 1/3 spadku. Wartość udziału spadkowego na każdego spadkobiercę wynosi więc 200 tys. zł. Jeżeli wysokość zachowku to 1/2 wartości udziału spadkowego, wówczas wysokość roszczenia o zachowek wyniosłaby 100 tys. zł.

Aby uzyskać zachowek po rodzicach, należy wystosować wezwanie do zapłaty zachowku i skierować je do jednego lub wszystkich spadkobierców, wskazując w nim kwotę do wypłaty oraz podstawę do wypłaty zachowku. Jeżeli wezwanie do zapłaty okaże się bezskuteczne, możliwe jest złożenie pozwu o zachowek do sądu rejonowego lub sądu okręgowego.

Pozew o zachowek musi zawierać informacje, takie jak:

• data pozwu,
• dane pozwanego,
• dane powoda,
• dokładna kwota zachowku (przedmiot sporu),
• uzasadnienie roszczenia o zachowek,
• informacje dotyczące tego, czy u powoda występuje trwała niezdolność do pracy.

 Do pozwu trzeba również dołączyć dokumenty:

• akt zgonu spadkodawcy,
• stwierdzenie nabycia spadku,
• akt poświadczenia dziedziczenia,
• akt cywilny wykazujący pokrewieństwo,
• umowę darowizny,
• inne dokumenty, które uzasadniają roszczenie.

Pozew o zachowek musi następnie zostać własnoręcznie podpisany oraz opłacony. Jednocześnie warto pamiętać, że roszczenie o zachowek można dochodzić maksymalnie przez 5 lat po śmierci spadkodawcy. Po tym terminie ubieganie się o zachowek będzie niemożliwe.

WG