Spis treści:
- Kiedy warto rozważyć zrzeczenie się spadku?
- Jakie są skutki zrzeczenia się spadku?
- Jak zrzec się spadku i jakie formalności trzeba spełnić?
Kiedy warto rozważyć zrzeczenie się spadku?
W języku potocznym często mówimy o "zrzeczeniu się spadku", choć w prawie rozróżnia się dwie odrębne sytuacje: umowę o zrzeczenie się dziedziczenia (zawieraną za życia przyszłego spadkodawcy) oraz odrzucenie spadku po jego śmierci. W praktyce dla wielu osób kluczowe jest po prostu to, czy w ogóle opłaca się przyjmować spadek, zwłaszcza gdy pojawia się temat długów, konfliktów rodzinnych albo skomplikowanego majątku.
Rezygnacja ze spadku (w sensie praktycznym, przez odrzucenie go po śmierci spadkodawcy albo zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia za jego życia) bywa rozsądnym rozwiązaniem m.in., gdy:
- zmarły pozostawił długi przewyższające wartość majątku - spadek obejmuje nie tylko aktywa, ale również zobowiązania. Jeśli istnieje ryzyko, że po przyjęciu spadku trzeba będzie spłacać zadłużenie po zmarłym, zrzeczenie się go chroni przed odpowiedzialnością finansową,
- w rodzinie istnieją ustalenia dotyczące majątku - zdarza się, że jeden z członków rodziny opiekował się zmarłym przez lata lub poniósł koszty utrzymania nieruchomości. Zrzeczenie się spadku przez pozostałych spadkobierców bywa wtedy elementem rodzinnego porozumienia, które pozwala uporządkować sytuację bez sporów,
- ktoś nie chce uczestniczyć w podziale majątku - spadek często oznacza konieczność wspólnego zarządzania majątkiem z innymi spadkobiercami, sprzedaży nieruchomości lub prowadzenia długich formalności. Jeśli osoba nie chce angażować się w te sprawy, rezygnacja ze spadku może być praktycznym rozwiązaniem.
Jakie są skutki zrzeczenia się spadku?
Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia to forma rezygnacji o trwałych i daleko idących skutkach. Zawiera się ją za życia przyszłego spadkodawcy, w formie aktu notarialnego. Osoba, która zrzekła się dziedziczenia, jest traktowana tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. W praktyce oznacza to, że całkowicie "wypada" z kręgu spadkobierców, a więc nie bierze udziału w podziale majątku i nie ma prawa do zachowku.
Co ważne, skutki umowy co do zasady obejmują również zstępnych osoby zrzekającej się, czyli jej dzieci (a dalej wnuki), chyba że w akcie notarialnym wyraźnie postanowi się inaczej.
Zrzeczenie się dziedziczenia wpływa też na sposób podziału majątku między pozostałych spadkobierców. Udział osoby, która zawarła taką umowę, nie przepada, ale powiększa udziały tych, którzy nadal mają prawo do spadku. Dzięki temu spadek dzieli się na mniejszą liczbę osób, co często upraszcza formalności, ułatwia sprzedaż nieruchomości i zmniejsza ryzyko konfliktów.
Warto przy tym podkreślić, że umowa o zrzeczenie się dziedziczenia jest co do zasady, ostateczna. Jej skutki można zmienić tylko wtedy, gdy te same strony, czyli spadkodawca i spadkobierca, zawrą kolejną umowę u notariusza, w której uchylą lub zmodyfikują wcześniejsze zrzeczenie. Po śmierci spadkodawcy nie ma już takiej możliwości.
Jak zrzec się spadku i jakie formalności trzeba spełnić?
Zrzeczenie się dziedziczenia, tak jak zostało wspomniane, to czynność, którą można przeprowadzić wyłącznie za życia przyszłego spadkodawcy i zawsze w formie aktu notarialnego. Cała procedura zaczyna się od porozumienia między stronami: spadkodawca musi wyrazić zgodę, ponieważ umowę podpisują obie osoby. Dopiero wtedy można udać się do notariusza, który sporządzi dokument potwierdzający rezygnację z dziedziczenia ustawowego po konkretnej osobie.
Podczas wizyty, notariusz spisuje treść umowy, a strony muszą okazać dowody tożsamości i jasno określić, czy zrzeczenie ma obejmować również dzieci osoby, która rezygnuje z dziedziczenia. Jeśli takiego zapisu nie ma, domyślnie skutki obejmują również zstępnych. Notariusz wprowadza to do aktu, odczytuje jego treść, a następnie strony składają podpisy. Z chwilą podpisania dokumentu zrzeczenie zaczyna obowiązywać; nie trzeba zgłaszać tego do sądu ani do żadnego urzędu.
WB
