Podwyższenie kapitału zakładowego w ramach kapitału docelowego przez Zarząd - elastyczny i tani instrument pozyskania kapitału

Kodeks spółek handlowych reguluje trzy zasadnicze sposoby podwyższenia kapitału zakładowego: zwykłe, warunkowe oraz w granicach kapitału docelowego. Zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego wymaga zmiany statutu - i co jest z tym związane każdorazowego zwoływania Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy - oraz następuje albo w drodze emisji nowych akcji albo poprzez podwyższenie wartości nominalnej dotychczasowych akcji. Akcje utworzone przez podwyższenie kapitału zakładowego mogą zostać objęte w drodze:

1. subskrypcji prywatnej, która polega na złożeniu oferty przez spółkę i przyjęcia jej na piśmie przez oznaczony podmiot;

2. subskrypcji zamkniętej, czyli zaoferowaniu akcji wyłącznie akcjonariuszom, którym przysługuje prawo poboru;

3. subskrypcji otwartej, polegającej na zaoferowaniu akcji w drodze ogłoszenia skierowanego do osób, którym nie służy prawo poboru.

Po zakończeniu całej procedury związanej z objęciem akcji, Zarząd spółki zgłasza podwyższenie kapitału zakładowego do rejestru wraz z wymaganymi załącznikami.

Przepisy regulujące podwyższenie kapitału zakładowego w ramach kapitału docelowego są bezapelacyjnie jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych do Kodeksu spółek handlowych. Jej głównym celem jest umożliwienie szybkiego i elastycznego finansowania działalności spółki przez Zarząd na podstawie upoważnienia zawartego w statucie, które zostaje wprowadzone w pierwotnym tekście statutu, czyli już na etapie tworzenia spółki lub na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy, która zmienia dotychczasową treść statutu.

O atrakcyjności kapitału docelowego świadczy fakt, że analogiczna instytucja od dawna sprawnie funkcjonuje w ustawodawstwach państw Europy Zachodniej m.in. w prawie niemieckim (genehmigtes Kapital) oraz w prawie amerykańskim (authorised but not issued stock). Główne zalety kapitału docelowego to przede wszystkim:

1. skrócenie procesu zmiany statutu spółki, ponieważ podwyższenie kapitału nie wymaga każdorazowego zwoływania i odbycia Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy;

2. uniknięcie wysokich kosztów związanych z zwołaniem i odbyciem Walnego Zgromadzenia;

3. zminimalizowanie ryzyka potencjalnego zaskarżenia uchwały Walnego Zgromadzenia;

4. ograniczenie ryzyka wynikającego z zmiany koniunktury na rynku kapitałowym, ponieważ Zarząd ma możliwość zaoferowania akcji nowej emisji znacznie szybciej i w najbardziej dogodnym dla spółki momencie w porównaniu do procedury zwykłego podwyższenia kapitału zakładowego.

W pierwszej kolejności Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy musi dokonać zmiany statutu spółki polegającej na wprowadzeniu do statutu upoważnienia dla Zarządu do dokonania podwyższenia kapitału zakładowego na podstawie uchwały w ramach ściśle określonego kwotowo kapitału docelowego. Zarząd może wykonać przyznane mu upoważnienie w drodze jednego lub kilku kolejnych podwyższeń kapitału zakładowego. O czym należy pamiętać:

1. Wysokość kapitału docelowego nie może przekraczać trzech czwartych kapitału zakładowego na dzień udzielenia upoważnienia zarządowi.

2. Statut może upoważnić Zarząd do podwyższenia kapitału na okres nie dłuższy od lat trzech. Termin ten liczy się od dnia udzielenia upoważnienia, czyli od dnia rejestracji przez Sąd zmiany statutu, przyznającej Zarządowi kompetencję do podnoszenia kapitału docelowego. Termin można określić w latach, miesiącach, tygodniach lub dniach. Upływ terminu może być też oznaczony przez konkretną datę.

Zarząd nie może przekroczyć zarówno górnej granicy podwyższenia, jak i terminu końcowego przyznanego mu uprawnienia.

W uchwale Walnego Zgromadzenia można wyłączyć prawo poboru dotychczasowych akcjonariuszy - w całości lub w części - co zdecydowanie usprawnia proces pozyskiwania dla spółki inwestorów, w szczególności przez umożliwienie oznaczonemu inwestorowi objęcie nowych akcji natychmiast po ustaleniu z nim warunków. Walne Zgromadzenie może również przewidzieć możliwość obejmowania akcji za wkłady pieniężne jak i niepieniężne.

Uchwała musi być odpowiednio umotywowana stosownie do wymogu z art. 445 § 1 Kodeksu spółek handlowych. Należy zatem uzasadnić z perspektywy interesów spółki, dlaczego udziela się Zarządowi upoważnienia, a jeżeli konstrukcja tego upoważnienia odbiega od standardowego "wzorca" Kodeksowego, to należy również uzasadnić te odmienności. Uchwała Walnego Zgromadzenia podejmowana jest większością trzech czwartych głosów oddanych.

Udzielenie upoważnienia Zarządowi do podwyższania kapitału powoduje w konsekwencji, że wszelkie czynności, które w ramach podwyższenia zwykłego wykonywane byłyby przez Walne Zgromadzenie, zostają przeniesione na Zarząd spółki, chyba że ustawa lub upoważnienie wprowadzają ograniczenia. Tak naprawdę wszystkie decyzje związane z procedurą podwyższenia kapitału zakładowego należą do Zarządu. To Zarząd, w zależności od aktualnej koniunktury i potrzeb, decyduje kiedy i o jaką kwotę zostanie podwyższony kapitał zakładowy. W przypadku przyznania Zarządowi szerszych uprawnień może on decydować również jaki podmiot obejmie akcje nowej emisji. Uchwała Zarządu o podwyższeniu kapitału zakładowego powinna spełniać wymogi określone w art. 432 oraz art. 453 § 1 Kodeksu spółek handlowych. Nie można zapomnieć, że uchwała Zarządu musi zawierać postanowienie dotyczące zmiany dotychczasowej treści statutu w zakresie wysokości kapitału zakładowego i liczby akcji. W praktyce pojawia się problem jaki organ powinien dokonać ustalenia tekstu jednolitego statutu spółki. Odpowiedź na to pytanie daje doktryna - to Zarząd upoważnia Radę Nadzorczą do przyjęcia tekstu jednolitego.

Warto pamiętać, że Zarząd w toku procedury podwyższenia kapitału zakładowego musi uzyskać zgodę Rady Nadzorczej na uchwały dotyczące ustalenia ceny emisyjnej akcji oraz wydania akcji w zamian za wkłady niepieniężne.

Ostatnim krokiem jest rejestracja podwyższenia kapitału zakładowego przez Sąd rejestrowy. Ze względu na korzyści płynące z upoważnienia Zarządu do podwyższenia kapitału w ramach kapitału docelowego warto przewidzieć taką możliwość już na etapie tworzenia spółki i konstruowania treści statutu.